Η πρώτη εμφάνιση της «Παλαιάς» (μια 11η Αυγούστου, 179 χρόνια πριν)

Η 11η Αυγούστου του 1837 κι αυτή του 1841, συνδέθηκαν άμεσα με την ιστορική διαχρονικότητα της Φ.Ε.Κ.

Επιμέλεια: Ηλίας Αλεξόπουλος

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ, 11η, του 1837. Η καθιερωμένη λιτανεία του Αγίου, εις ανάμνηση της διάσωσης του 1716, βγαίνει, αλλά «βουβή». Δίχως συνοδεία μουσικού σώματος˙ «πρωτάκουστο».

Η ΑΙΤΙΑ έδραζε σ’ εγκύκλιο (26/6) του γενικού επιτελείου των βρετανικών ενόπλων δυνάμεων για τις υπό βρετανική κυριαρχία περιοχές (όπως τα Επτάνησα), σύμφωνα με την οποία «τα στρατεύματα (σ.σ. πρακτικά, στρατιωτικό απόσπασμα και μπάντα) δεν θα εμφανίζονται, δεν θα βρίσκονται ή δεν θα λαμβάνουν ενεργό μέρος σε λιτανείες ή τελετές».

ΑΡΜΟΣΤΗΣ, τότε, Ιονίων, ο Sir Howard Douglas. O oποίος, σημειώνει ο Κώστας Καρδάμης, ερμηνεύει το κείμενο ως άρση συμμετοχής σε «θρησκευτικές πομπές σε ρωμαιοκαθολικές χώρες». Και μολονότι αναγνωρίζει πως εν προκειμένω τα Ιόνια δεν ήταν «ρωμαιοκαθολικά», επικαλείται «το πνεύμα» της εγκυκλίου κι εκδίδει σχετική απόφαση, την οποία εμφανίζει, τέλη Ιουλίου, στην Ιόνιο Γερουσία.

ΤΟ ΚΟΙΝΟ, εγχώριο αίσθημα, προσβάλλεται. Ο πρόεδρος της Γερουσίας, Σπ. Βούλγαρης γράφει πως η συμμετοχή των, κατά καιρούς, στρατιωτικών δυνάμεων στις κερκυραϊκές θρησκευτικές τελετές, ήταν μια συνήθεια αιώνων, σεβαστή απ’ οιονδήποτε, κατά περίπτωση, κύριο του νησιού. Εις μάτην. Η λιτανεία έγινε. Αλλά άνευ συνοδείας (τιμητικής και μουσικής). Γεγονός, συνεχίζει ο Καρδάμης, που, μεσούσης της τελετής, «έδωσε την αφορμή για μικρής έκτασης επεισόδια…»

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ, 11η, του 1841. Τέσσερα χρόνια έπειτα – δίχως επιβεβαιωμένη την εικόνα των ενδιάμεσων καιρών. Η πιάτσα το ψιθύριζε. Το γνώριζε. Και το περίμενε…

«Η ΜΟΥΣΙΚΗ» υπήρχε «από τα πέρσι» (επισήμως, 12/9/1840). Στο «σπίτι Πολυλά», στην Πίνια (πλησίον σημερινής διασταύρωσης Φιλαρμονικής και Νικ. Θεοτόκη, «Κουκουνάρα»). Είχε αγοράσει όργανα από τον οίκο Roth (Πράγα), είχε μάσει και κάμποσα «αδέσποτα», είχε οργανώσει διοίκηση (πλέον, υπό τον Αναστάσιο Γιαλλινά) και υπό τη διδασκαλική – οργανωτική φροντίδα του Νικολάου Χ. Μάντζαρου (οραματιστής παλαιόθεν μιας «εν Κερκύρα μουσικής ακαδημίας»), αλλά και την μπαγκέτα του Αρχιμουσικού, Αντωνίου Λιμπεράλη (1814 –1842), έστηνε θεμέλια. Κι ανέμενε. Την ώρα.

ΜΕ ΔΕΔΟΜΕΝΗ την εξ ιδρύσεως τάξη της Εταιρείας υπό την προστασία (της Υ.Θ. Θεοτόκου και) του Αγίου, αλλά και την άμεση, εν γένει σύνδεσή της με την εντόπια θρησκευτική πραγματικότητα, τούτη η άγια στιγμή φάνταζε -συμβολικά και ουσιαστικά- μονόδρομος.

ΠΡΩΙ… Η λιτανεία σε εξέλιξη. Προχωράει. Κάνει κύκλο, επιστρέφει. «Ένα τεράστιο πλήθος λαού, που είχε συντρέξει από κάθε μέρος, πλημμύριζε το ναό του Αγίου Προστάτη μας και απλωνόταν στους γειτονικούς δρόμους», σημείωνε το, ιταλιστί, δημοσίευμα – ντοκουμέντο της «Gazzetta Jonie» της 16/28 Αυγούστου 1841. «Τι ήταν εκείνο που συγκρατούσε το μέγα πλήθος σ’ αυτή την Ιερή Σύναξη; Η μπάντα της Φιλαρμονικής Εταιρείας επρόκειτο να τιμήσει την ημέρα, προσφέροντας στο λαό την πρώτη γεύση της προόδου της. Γενικό και ζωηρό το ενδιαφέρον, μεγίστη η ανυπομονησία…»

ΗΤΑΝ οι πρώτες δημοσιογραφικές αράδες που γράφτηκαν ποτέ για εμφάνιση της «Παλαιάς». Η πρώτη «κριτική». Εκατόν εβδομήντα εννέα χρόνια πριν. Η συνέχεια, μεταφρασμένη κι απνευστί…

Ο Καρδάμης αποκαλύπτει ότι οι μουσικοί έπαιξαν χωρίς στολές (αναμένονταν) και νωρίτερα, παιάνισαν απ’ τα παράθυρα του καταστήματος της Φιλαρμονικής. Προσθέτει δε, πως, για την εκτέλεση στο Ναό, προηγήθηκε (αποδεκτό) αίτημα, όπως «να φθογγίζη η αστική μουσική εκτός του καταστήματος».

• Μόλις δόθηκε το σήμα, ένας επιβλητικός ήχος, μεγαλοπρεπής και βροντερής αρμονίας γέμισε τους θόλους του ναού και προκάλεσε ένα γενικό ψιθύρισμα που αντήχησε μακριά.

• Το παίξιμο των οργάνων ήταν τέλειο, η αρμονία απόλυτη, λαμβανομένου υπ’ όψιν του περιορισμένου χώρου του γυναικωνίτη, που επηρέαζε την απόδοση, και υπήρξε τέτοια η εκφραστικότητα, ως προς την ενότητα και το ρυθμό, που έμοιαζε με θαύμα, κατόπιν προετοιμασίας ημερών μάλλον, παρά μηνών. Οι παρόντες έδειχναν ηλεκτρισμένοι…

• Εντούτοις, μια βαθιά σιγή και μια ευλαβική αυτοσυγκέντρωση φαινόταν να ενώνει σ’ ένα μονάχα σώμα την σύγκρουση των αντιτιθέμενων παθών. Μέσα σ’ αυτές τις ομοιόμορφες κινήσεις, σ’ αυτή την ενστικτώδη έκσταση, ο παρατηρητής θα μπορούσε να διακρίνει καθαρά το κυρίαρχο αίσθημα, της Θρησκείας και της Πατρίδας.

• Θα μπορούσε να δει δάκρυα να κυλούν και να σμίγουν και γεμάτος ικανοποίηση θ’ ακολουθούσε το λαό που έφευγε ωραιότερος από πριν και τρυφερότερος, ενωμένος σ’ ένα γοητευτικό δεσμό αγάπης και αδελφότητας.

• Τούτο, γιατί εγκαινιαζόταν στο Ναό του Κυρίου ένας καινούργιος πλούτος θρησκευτικής μεγαλοπρέπειας, σεμνών εκδηλώσεων και πατριωτικών συγκινήσεων. Και κανείς δεν απόμεινε που να μη νοιώσει όσα μπορούσε να ελπίζει από το ξύπνημα αγνών αισθημάτων, φλογερής φαντασίας και ψυχικής δυνάμεως, που γονιμοποιεί την αρμονία εμπνεύσεων για μια τόσο ένδοξη ημέρα.

• Ενώ όμως αποτίνουμε το οφειλόμενο χρέος του θαυμασμού στο τάλαντο των νεαρών καλλιτεχνών, ας επιτραπεί να προσφέρουμε την πιο ειλικρινή έκφραση εκτίμησης και αναγνώρισης σ’ εκείνον που σε μεγάλο βαθμό γνωρίζει να αναλώνει τη σοφία του ή, πιο σωστά, τη ζωή του ολόκληρη, για να τους διδάξει. Και αφού, χωρίς να κατηγορηθούμε για υπερβολή, πούμε ότι όντως, η πρόοδος της μουσικής μπάντας υπήρξε καταπληκτική, πρέπει να προσθέσουμε ότι οι πατρικές κι ακούραστες φροντίδες του εκλεκτού καθηγητή, Νικολάου Μαντζάρου και ο φλογερός ζήλος του κυρίου Λιμπεράλη, αξίζει να προβληθούν.

• Η αγάπη για την Πατρίδα και την τέχνη αυτών των δύο διακεκριμένων συμπολιτών, συνιστάται θερμώς στη γενική ευγνωμοσύνη.

• Ο πρώτος μεταδίδει την πνοή της σοφίας του σ’ ένα πλήθος απλοϊκών εργατών και ταπεινών τεχνητών. Τους μετατρέπει, σε μια στιγμή, σε όργανα γεμάτα πάθος και τοποθετεί έτσι το ευγενέστερο υλικό στο οικοδόμημα εκείνο, στο οποίο αφιέρωσε τη ζωή του από τη νεότητά του έως τα γηρατειά.

• Ο δεύτερος, προικισμένος με μια ψυχή ολότελα ελληνική και λόγω υιοθεσίας και λόγω ιδιοσυγκρασίας, βαδίζει στα ίχνη του δασκάλου του. Βρίσκει θαυμαστές και φίλους όπου κι αν στρίψει το βλέμμα, κερδίζοντας την εκτίμηση και την αναγνώριση της αξίας του…

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Εφημερίδα «Gazzetta Degli Stati Uniti delle Isole Jonie», 16/28 Αυγούστου 1841.

• K. Kαρδάμη, «Περί της ίδρυσης και περί την ίδρυση της Φιλαρμονικής», ομιλία για τα 175 χρόνια της Φ.Ε.Κ. (Σεπτέμβριος 2015).

• Κ. Καρδάμη, «Έξι μελέτες για τη Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας», Κέρκυρα, 2010.

• «Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας, Εκατόν Πενήντα Χρόνια, 1840 – 1990», Κέρκυρα, 1990.