Ποια είναι η ιστορία του «Πρωτέα», που τίμησαν στους Οθωνούς;

Αρχές και Π.Ν. τίμησαν την αύτανδρη θυσία του θρυλικού υποβρυχίου το ’40, πρώτη απώλεια του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Επιμέλεια: Ηλίας Αλεξόπουλος

Περασμένη Παρασκευή (25/9), πρωί. Για το βορειοδυτικό ακρόριο των Οθωνών, η επίσημη πολυκοσμία, αταίριαστη με τους μέσους όρους καθημερινής ροής, πρόδιδε fact. Γεγονός. Θεσμικά σημαντικό. Ίσχυε. Ο τόπος δε λησμόνησε την αύτανδρη θυσία 48 ανδρών του υποβρυχίου «Πρωτεύς Ι», στα τέλη του ’40 (29/12). Μνημόσυνο. Με θέα εκείνα τα νερά. Τα βορινά. Και τα μοιραία. Δέηση υπέρ αναπαύσεως ψυχών και κατάθεση στεφάνων στο μνηνείο των άγνωστων, χαμένων ναυτικών. Οθωνιωτών…

ΔΗΜΟΣ (τον εκπροσώπησε ο Αντιδήμαρχος, Δημήτρης Κατέχης). Τοπικό Συμβούλιο (Σπύρος Φιλοκάλης). ΝΑΣΚΕ  (ο Διοικητής, Αντιπλοίαρχος, Θεόδωρος Δημητρακόπουλος και ο Υποδιοικητής, Πλωτάρχης, Κωνσταντίνος Βλάχος). Ένωση Αποστράτων Πολεμικού Ναυτικού (ο Πρόεδρος, Δημήτριος Κουτσοδόντης, ο Αντιπρόεδρος, Σπύρος Πιτσιάκος, τα μέλη, Σπύρος Κολοβός, Βασίλης Γεωργάτος, Αντώνης Νικολάκης). Λιμενικό Σώμα Οθωνών. Κάτοικοι του νησιού. Συγγενείς  χαμένων ναυτικών. Παρέα με την άσβεστη, ιστορική μνήμη…

Η ΑΥΤΑΝΔΡΗ βύθιση του «Πρωτέα», κατεγράφη στην ιστορία ως η πρώτη απώλεια του Πολεμικού μας Ναυτικού, στη διάρκεια του Β’ Π.Π. Μ’ εκτόπισμα 790 τόνων (ή 960 εν καταδύσει), βύθισμα 4,1 μ. και μήκος – πλάτος 68,6 x 5,7 μ., ο «Πρωτέας», καθελκύστηκε στη Γαλλία (Ναντ, ναυπηγεία «Ateliers & Chantiers de la Loire») το 1927. Το ’28 σήκωσε ελληνική σημαία και τέθηκε επισήμως σε υπηρεσία του Ελληνικού Βασιλικού (τότε) Π.Ν., τον Αύγουστο του ’29.

ΜΕΤΑ την κήρυξη του Β’ Παγκοσμίου, διετάχθη να κάνει περιπολίες στον ευρύτερο χώρο του Ιονίου. Η πρώτη (30/10 – 5/11/1940), έγινε με εφαλτήριο την (υπό αεροπορικό βομβαρδισμό) Πάτρα και λιμάνι επιστροφής τη Σαλαμίνα. Ακολούθησε δεύτερη (15 – 24/11). Και η μοιραία, τρίτη. Όπως και οι προηγούμενες, με κυβερνήτη τον Πλωτάρχη, Μιχάλη Χατζηκωνσταντή κι αφετηρία την επομένη των Χριστουγέννων (26/12/1940). Οι πηγές περιγράφουν:

«Έχοντας φθάσει στην περιοχή περιπολίας του (στενά Οτράντο, 11 μίλια από το νησάκι Σάσων), εντόπισε (29/12), στο στίγμα 40° 31’ Β / 19° 02’ Α, εχθρική νηοπομπή, αποτελούμενη από τα ιταλικά μεταγωγικά πλοία SARDEGNA, ITALIA και PIEMONTE, τα οποία συνοδεύονταν από το ιταλικό τορπιλοβόλο ANTARES (κυβερνήτης, ο υποπλοίαρχος Nicolo Nicolini), ερχόμενη από την Αυλώνα της Αλβανίας, με τελικό προορισμό το Μπρίντιζι. Το υποβρύχιο επιτέθηκε με τορπίλες εναντίον της νηοπομπής καταφέρνοντας να βυθίσει το οπλιταγωγό SARDEGNA. Μετά την εξαπόλυση των τορπιλών το ΠΡΩΤΕΥΣ έχασε το καταδυτικό του βάθος με αποτέλεσμα να ανέλθει στην επιφάνεια, να γίνει αντιληπτό και να βυθιστεί αύτανδρο στην συνέχεια με εμβολισμό από το τορπιλοβόλο ANTARES».

Η ΒΥΘΙΣΗ του «Πρωτεύς» δεν έγινε άμεσα γνωστή. Αν και η υποψία για κάτι το κακό δημιουργήθηκε άμεσα στο Κέντρο (μηδενική απόκριση στα συνεχή σήματα). Όταν πέρασε και η 8/1 (οπότε, βάσει προγράμματος, έπρεπε να επιστρέψει απ’ την αποστολή του), τα μαύρα σύννεφα πλήθυναν. Έως εκείνο το ανακοινωθέν, 10 Ιανουαρίου πια, του ιταλικού ραδιοφώνου:

«Στις 29 Δεκεμβρίου κατά τις 10.00, τορπιλοβόλο μας με Κυβερνήτη τον Υποπλοίαρχο Νικολό Νικολίνι, το οποίο συνόδευε νηοπομπή, αντιλήφθηκε ίχνη τορπιλών και πλώρη υποβρυχίου να ξεπροβάλλει για μια στιγμή σε απόσταση 3 μιλίων. Το τορπιλοβόλο αύξησε ταχύτητα και κατευθύνθηκε προς το μέρος που είχε γίνει ορατό το υποβρύχιο, ενώ ο Κυβερνήτης διέταξε ετοιμασία για βολή 4 βομβών βυθού, τις οποίες ρύθμισε στο μεγαλύτερο δυνατό βάθος. Όταν ετοιμαζόταν για άφεση των βομβών, αναδύθηκε ξαφνικά μπροστά από το τορπιλοβόλο το υποβρύχιο, του οποίου έγινε ορατό τμήμα από την πλώρη μέχρι τον πυργίσκο. Ακολούθησε εμβολισμός του υποβρυχίου από την πλώρη μέχρι τον πυργίσκο.
Η σύγκρουση υπήρξε βιαιότατη και το τορπιλοβόλο υπέστη μερικές ζημιές. Αμέσως μετά τον εμβολισμό βλήθηκαν οι 4 βόμβες. Μετά από λίγο, αναδύθηκε στιγμιαία το υποβρύχιο έχοντας μεγάλη εγκάρσια κλίση. Το τορπιλοβόλο κατευθύνθηκε πάλι προς το σημείο αυτό και βλήθηκαν και άλλες 7 βόμβες. Στη θάλασσα εμφανίστηκαν φυσαλίδες, κηλίδες ελαίου και συντρίμμια. Καθαιρέθηκε λέμβος για την ανέλκυση τυχόν ναυαγών, αλλά δεν βρέθηκε κανένας και περισυλλέγησαν μόνο κάποια συντρίμμια».

ΟΤΑΝ η ταυτότητα επιβεβαιώθηκε, το Γ.Ε.Ν. πρότεινε επιθανάτιες τιμές και διακρίσεις αντάξιες με το κατόρθωμα και τη θυσία, για τον Κυβερνήτη, τους Αξιωματικούς, το πλήρωμα. Συνεπεία τούτου, άπαντες, δια Βασιλικού Διατάγματος (19/1/1941), προήχθησαν επ’ ανδραγαθία στον επόμενο βαθμό και τους απονεμήθηκαν οι προβλεπόμενες ηθικές αμοιβές.

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ πράξη θα λάμβανε χώρα στις γειτονιές της τραγωδίας, 75 χρόνια έπειτα (2015). Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου πεσόντων, στους Οθωνούς…  

ΟΙ 48 ΗΡΩΕΣ / Μιχαήλ Χατζηκωνσταντής (Πλωτάρχης – Κυβερνήτης), Γεώργιος Μαριδάκης, Θεόδωρος Κονίδης, Ανδρέας Τουρνάς (Υποπλοίαρχοι), Κυριάκος Νικολαράκος, Διονύσιος Τηλέμαχος (Αρχικελευστές – μηχανικοί), Αντώνιος Καφετζής (Κελευστής – ηλεκτρολόγος), Ιωάννης Κυριαζής (Κελευστής – μηχανικός), Θρασύβουλος Τσάτσας (Υποκελευστής Α’ – τηλεγραφητής), Αναστάσιος Ντόντος (Υποκελευστής Α’ – τορπιλητής), Βασίλης Γεωργίου, Αχιλλέας Τούλης, Θεόδωρος Σανούδος (Υποκελευστές Α’ – μηχανικοί), Δημήτριος Γιανέλλης (Υποκελευστής Α’ – πυροβολητής), Αναστάσιος Αναστασόπουλος, Γεώργιος Τσαλίκης (Υποκελευστές Β’ ηλεκτρολόγος), Παναγιώτης Σκλάβος, Ηλίας Κατσουράνης (Υποκελευστές Β’ – τορπιλητές), Ναπολέων Άνθης, Διονύσιος Άννινος (Δίοποι – ηλεκτρολόγοι), Σταμάτιος Γιατράκος, Χρήστος Ζαφείρης, Μιχαήλ Παπαπαναγής, Ελευθέριος Περδικούρης, Αριστείδης Τούσσας (Δίοποι – μηχανικοί), Κωνσταντίνος Δημητρακόπουλος, Παναγιώτης Παράσχης (Δίοποι – σηματωροί), Παναγιώτης Θεοδώσης, Απόστολος Σκαράκης, Παναγιώτης Φουρίκης (Δίοποι – τορπιλητές), Ζαχαρίας Πανταλέων, Κωνσταντίνος Χελιώτης (Δίοποι – αρμενιστές), Πέτρος Ψυλλάς (Δίοπος – τηλεγραφητής) Νικόλαος Αρμένης, Παντελής Βουτσινάς, Εμμανουήλ Λεβαντής, Γεώργιος Λιάτσης (Ναύτες – ηλεκτρολόγοι), Σπυρίδων Βλάχος, Παναγιώτης Μηνάς, Γεώργιος Μοριανός, Γεώργιος Τηλέμαχος (Ναύτες – μηχανικοί), Σπυρίδων Γιαλυψός (Ναύτης – εσχαρεύς), Χαράλαμπος Δελής (Ναύτης – πυροβολητής), Γεώργιος Κάψος (Ναύτης – τηλεγραφητής), Σταύρος Μουσούλης (Ναύτης – σηματωρός), Δημήτριος Ορφανός (Ναύτης – αρμενιστής), Πέτρος Χατζηδημητρίου (Ναύτης τορπιλητής), Γεώργιος Χρυσανθόπουλος (Ναύτης – νοσοκόμος).