5+1 βιβλία για την Κέρκυρα των χρόνων του Πολέμου (1940-’44)

Η book top-list του Corfustories.com με αφορμή τη φετινή επέτειο της 28ης Οκτωβρίου

Επιμέλεια: Ηλίας Αλεξόπουλος

Βίωμα. Έρευνα. Μνήμη. Μαρτυρίες. Και Γραφή…  Τα περισσότερα, δεν θα τα βρείτε σε βιβλιοπωλείο. Σπάνια, πια. Συλλεκτικά. Κάποια, νεώτερα, έχουν πιο εύκολα την πρόσβαση. Όλα, ωστόσο, λιγότερο ή περισσότερο, σημειώνονται ως πολύτιμα τεκμήρια για το «έτσι το έζησα» του τόπου, της περιόδου 1940 – ’44. Επ’ αφορμή της σημερινής εθνικής επετείου του έπους του ’40, το CorfuStories.com κατέληξε στη δική του top list. 5+1 βιβλία για την Κέρκυρα των «μαύρων» χρόνων του Πολέμου…  

«Χρόνια Πολέμου και Κατοχής, Κέρκυρα 1940-1944»

Κώστα Δαφνή, «Κερκυραϊκά Χρονικά» τ. XII, 1966

To εμβληματικό (κι εξαιρετικά σπάνιο, πλέον) έργο του αείμνηστου Κερκυραίου συγγραφέα, εκδότη και δημοσιογράφου – κρατούμενος ο ίδιος διαρκούσης της ιταλικής κατοχής σε διάφορα στρατόπεδα. «Μια άγνωστη ιστορία…», απλωμένη σε 342 σελίδες και 16 πίνακες, συλλεκτικός συνδυασμός βιωματικών αναφορών (με σχετικά νωπές, μάλιστα, τις μνήμες) κι εμβριθούς έρευνας. Μέχρι το 1980 αποτελούσε την κύρια πηγή για τα γεγονότα της μαύρης τετραετίας στο νησί (+ το «Αρχείον» του Μεθόδιου Κοντοστάνου), αλλά και του ΕΑΜ-ικού κινήματος στην Κέρκυρα (έστω, από μια πιο εθνικόφρονα οπτική).

«Αρχείον και Καθημερινά Περιστατικά Γεγονότα επί Ιταλικής και Γερμανικής Κατοχής»

Μεθόδιου Κοντοστάνου, Κέρκυρα 1949

Η αρχή των πάντων. Ένα, επί της ουσίας, «ημερολόγιο γεγονότων», γραμμένο σε μορφή ημερολογιακών σημειώσεων, απ’ τον εμβληματικό Μητροπολίτη Κέρκυρας (1942 κ.ε.). Γεγονός που ό,τι, ενδεχομένως, του στερεί σε «λογοτεχνική» αξία, τόσο του πιστώνει σε επίπεδο τεκμηρίου και λεπτομέρειας. Ογκώδες (527 σελίδες) κι ακόμη σπανιότερο απ’ τον έτερο, επί μακρόν, πυλώνα της θεματικής (Δαφνής), διασώζει πλήθος σπάνιων «καθημερούσιων» συμβάντων και εικόνων, που, σε διαφορετική περίπτωση θα είχαν χαθεί στη λήθη. Συν σπάνια έγγραφα – αλληλογραφία, σχετιζόμενα με τον μητροπολιτικό του ρόλο.

«Κέρκυρα: Αναμνήσεις από τον πόλεμο του 1940 και την Κατοχή»

Παναγιώτης Κοσμάτος, εκδ. Carpe Librum / 2019

To νεώτερο εγχείρημα, μέσα απ’ τις πρωτογενείς αναμνήσεις του συγγραφέα, Υποναυάρχου Λ.Σ. ε.α. Τα «αισθήματα που εκδηλώθηκαν με την κήρυξη του πολέμου», η ψυχολογία του νικηφόρου 1940-’41, η γερμανική κατοχή, το πνεύμα αντίστασης των Κερκυραίων (διεξοδική αναφορά στο Πρωτοκύριακο του ’41, με τον 12χρονο, τότε, Κοσμάτο, να συμμετέχει ενεργά στα γεγονότα), ο βομβαρδισμός του ’43, εικόνες και περιστατικά με το χρίσμα του αυτόπτη. «Μια», γράφτηκε, «πολύ ενδιαφέρουσα και συναρπαστική αφήγηση που διαλέγεται με διάφορες ιστορίες και μας μεταφέρει στο πνεύμα της εποχής».

«Μάρτυρες και Μαρτυρίες 1940-1949, Κατοχή – Αντίσταση – Εμφύλιος»

Νίκος Ασπιώτης, Λευκίμμη 2004

«Δεν υπάρχει Θεός για μένα και αν υπάρχει, είναι τρελλός…» Η αριστερή ματιά στα γεγονότα έως και το τέλος του Εμφυλίου, μέσα απ’ την ιστορία – μαρτυρίες μιας ομάδας συντρόφων της Λευκίμμης, πλήρως αφοσιωμένων στις κομμουνιστικές ιδέες. «Ήταν μια παρέα», έχει πει ο συγγραφέας, «που βίωσε μέχρι το μεδούλι όλες τις περιπέτειες του αριστερού κινήματος στην Ελλάδα, από τον Ισπανικό εμφύλιο, τον εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο του 1940 και την ελπίδα της αντίστασης, μέχρι τη διάψευση και την ήττα της επανάστασης, τις εξορίες και τις διώξεις τους. Είναι οι μαρτυρίες τους και τα μαρτύριά τους…»

«Ιερολοχίες… Ζωήν αποθέσατε»

Νίκος Φακιολάς, εκδ. «Πλους» 2003

Ιστορικό αφήγημα για τη συγκλονιστική περίπτωση του «Λόχου Λαντζίδη» (ο «Λόχος Θανάτου»), που, Νοέμβριο του ’40, σε μια αυτοκτονική αποστολή, ανέλαβε τον αιφνιδιασμό των Ιταλών, επιχειρώντας απόβαση στα νώτα τους, στο αλβανικό μέτωπο. Στηρίζεται σε στοιχεία από επίσημα στρατιωτικά αρχεία, γραπτές πηγές και προφορικές μαρτυρίες επιζώντων. Ενώ επιπλέον, εξετάζει τα βιώματα των επιζώντων Κερκυραίων «Ιερολοχιτών» στη διάρκεια της αποστολής και μετά, στα στρατόπεδα αιχμαλώτων Ιταλίας, Σαρδηνίας και Ελβετίας. Καθώς και τον Γολγοθά επιβίωσης των οικογενειών τους πίσω, στο νησί…

«Σαράντα μέρες στην Κέρκυρα»

Γιάννης Μανούσακας, Αθήνα 1964

Επίσης σπάνια έκδοση… Ένα «Χρονικό της Κατοχής», αφιερωμένο «στο γενναίο και δημοκρατικό λαό της Κέρκυρας, που τόσο αδελφικά μας παραστάθηκε», δια χειρός του κρατούμενου, το ’43, συγγραφέα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, που είχαν δημιουργήσει στο Λαζαρέτο οι Ιταλοί. Μνημειακή είναι η αφήγηση του Μανούσακα για το πώς βίωσε το δράμα των γερμανικών βομβαρδισμών, ξημερώνοντας του Σταυρού, τη στιγμή, σχεδόν, που μάθαινε πως αυτός και οι σύντροφοί του, μετά την ιταλική συνθηκολόγηση, έμεναν ελεύθεροι, έτοιμοι να επιβιβαστούν στα πλοία του Εθναπελευθερωτικού Στρατού.