Τάγμα Αγ. Μιχαήλ & Γεωργίου │Η τελετή του Μεγαλόσταυρου…

Με αφορμή την (8/11) εορτή του Ταξιάρχη Μιχαήλ, η θρυλική τελετουργία της παρασημοφόρησης Ιπποτών του Διακεκριμένου Τάγματος – που συνεχίζει, πλέον, «δράση» στο Λονδίνο.

Γράφει ο Ηλίας Αλεξόπουλος

Ήταν Οκτώβριος του 2014 όταν τα μεγαλύτερα δίκτυα του κόσμου συντονίζονταν με τις γεωγραφικές συντεταγμένες της αίθουσας «1844», στ’ Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ, ανακατεύοντας την ίδια κούπα κοσμοπολιτισμό, βασιλοπρέπεια, ανθρωπισμό, σεξ απίλ και showbiz. Έμοιαζε με ένα περίεργο αμάγαλμα, που, ωστόσο, έβρισκε εξήγηση αν έμπαινες στον κόπο να διαβάσεις τις πρώτες, έστω, αράδες των τίμιων ρεπορτάζ: η Ελισάβετ της Αγγλίας, φορώντας ένα λιτό, ροδακινί ταγιέρ, τιμούσε με τον Μεγαλόσταυρο των Ιπποτών / Δεσποσύνων του Τάγματος των Αγ. Μιχαήλ και Γεωργίου την Αμερικανίδα ηθοποιό, Αντζελίνα Τζολί. Για τον αγώνα της στην καταπολέμηση της σεξουαλικής βίας στις εμπόλεμες ζώνες της πυρακτωμένης υδρογείου και την προσφερόμενη υποστήριξή της στην εξωτερική πολιτική της Βρετανίας.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ: Μπάκιγχαμ… Ταγιέρ… Σεξουαλική βία… Δίχως φανφάρες και λοιπές τελετουργίες… Κάπου, απ’ τα τρίσβαθα της μνήμης, μια έρπουσα σκιά με μεταξωτό μανδύα, προχωρώντας αργά στην Αίθουσα Ιπποτών των Ανακτόρων της κορφιάτικης Σπιανάδας, ηκούσθη, στο φανταστικό σενάριο, να ρίχνει ψίθυρο, κουνώντας το κεφάλι: «Μαθές, αλλάξαν’ οι καιροί…».

Η ΙΔΡΥΣΗ του ιπποτικού, Διακεκριμένου Τάγματος των Αγ. Μιχαήλ και Γεωργίου, υπό την αγγλική μπροσούρα «The Most Distinguished Order of Sain Michael and Saint George» και με λογοτυπικό ρητό το λατινικό «Auspicium Melioris Aevi» («προοιωνίζεται καλύτερη εποχή»), συνέβη το 1818, 12 τ’ Αυγούστου, απ’ τον πρίγκιπα της Ουαλίας και αντιβασιλέα του Ηνωμένου Βασιλείου, Γεώργιο Δ’, ως εορταστική αναφορά της μετάβασης της Μάλτας και των Ιονίων Νήσων υπό τη σκέπη του βρετανικού στέμματος. Γέννηση Λονδίνο, έδρα Κέρκυρα…

ΑΡΜΟΣΤΗΣ, τότε, στα Επτάνησα, ο Sir Thomas Maitland. Οι οραματισμοί του οποίου εκτιμάται πως… κρυβόταν πίσω απ’ την απόφαση, κατ’ αναλογία προς το προϋπάρχον Τάγμα του Αγ. Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, στη Μάλτα.

Ο ΡΟΛΟΣ του Τάγματος, υπήρξε εκ γεννήσεως «συμβολικά τιμητικός»: η παρασημοφόρηση προσφερόμενων υπηρεσιών (από, κατ’ αρχήν και κυρίως, Επτανησίους, με τον Maitland να αποδέχεται, τελικά, την, κατ’ εισήγηση, προσθήκη Μαλτέζων και Βρετανών) προς την Αγγλία, «διακρινομένους επί ικανότητι, αρετή και καθήκοντι», στο πλαίσιο των συμφερόντων του στέμματος στη Μεσόγειο.

ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ της απονομής των διάφορων τιμών, διορίστηκε, σε μεγαλόπρεπη τελετή (17/11) ο ίδιος ο Αρμοστής, ως «αυτοδίκαιος κάτοχος» του βαθμού του «Μεγάλου Μαγίστρου». Ενώ, όπως σημείωνε ο Σπ. Δε Βιάζης το 1910 (περ. «Εικονογραφημένη», τ. 70-72), «ήτο καθορισμένος ο αριθμός των Ιπποτών (24), των Ταξιαρχών (12) και των Μεγαλοσταύρων (8)»˙ οι θεσμοθετημένες τιμητικές διακρίσεις, που σε επίπεδο αριθμών δέχτηκαν, στην πορεία, σειρά τροποποιήσεων.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ, μοίρα καλή, διέσωσε τα ονόματα των πρώτων Μεγαλοσταύρων Ιπποτών, τέλη του ’18: από τη Βρετανία, ο αντιστράτηγος, Sir Τόμας Μαίτλαντ (δεν το λες, δα, και πρωτότυπο…) και ο αντιναύαρχος, Sir Τσάρλς Πενρόουζ. Απ’ τα Ιόνια ο Βαρόνος, Εμμανουήλ Θεοτόκης, ο Sir Στάμος Χαλικιόπουλος και ο Κόμης, Αντόνιο Κομούτο και από τη Μάλτα ο Sir Τζιουζέπε Μποργκ Ολίβιερ και ο Sir Ραφαέλε Κρισπίνο Ζέρι.

Σήμερα το Τάγμα διαθέτει τρεις τάξεις: των Μεγαλόσταυρων Ιπποτών και Δεσποσύνων (G.C.M.G.), των Ταξιαρχών Ιπποτών (K.C.M.G.)  &  Ταξιαρχών Δεσποσύνων (D.C.M.G.) και την τάξη των Συνοδών (C.M.G.). Κυρίαρχος και Κυρία του Τάγματος είναι η Βασίλισσα της Αγγλίας.

ΟΤΑΝ τα Επτάνησα ενσωματώθηκαν στον ελληνικό κορμό (1864) και η έδρα του μεταφέρθηκε πίσω, στο Λονδίνο (απ’ το 1906 ως σήμερα, ο Καθεδρικός του Αγ. Παύλου) ο καταστατικός σκοπός των τιμητικών διακρίσεων, διαφοροποιήθηκε. Αφορώντας, πλέον, τους προσφέροντες υπηρεσίες στο χώρο της ευρύτερης εξωτερικής πολιτικής και των διπλωματικών σχέσεων της Βρετανίας, αργότερα, δε, «μη στρατιωτικής σημασίας σε ξένη χώρα» (έργο δηλ. κοινωνικό, ανθρωπιστικό κ.λπ., όπως, ακριβώς, στην περίπτωση Τζολί). Τούτο, όμως, είναι μια άλλη ιστορία. Μη «κορφιάτικη»…    

ΤΟ, ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΑ, λιγότερο γνωστό; Η ίδρυση του Τάγματος υπήρξε η αφορμή για τη δημιουργία των περίφημων Ανακτόρων της Σπιανάδας (1823)˙ η απόφαση της Γερουσίας, 30/11 του ‘18, δεν αφήνει επ’ αυτού περιθώρια αμφισβήτησης: «…για την ανέγερση δημοσίου ανακτόρου, που να συνδέεται με το Διακεκριμένο Τάγμα».

ΣΥΝΔΕΘΗΚΕ, πράγματι. Τόσο πρακτικά, ως έδρα του Τάγματος και χώρος τελετουργικής εθιμοτυπίας των παρασημοφορήσεων (κι ακόμη, κατοικία του Αρμοστή και «σπίτι» της Ιονίου Γερουσίας), όσο και σημειολογικά. Διττά…

• Το όνομα… Για «παλάτιον των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου» μιλούσαν εξ αρχής –και δια παντός- οι επίσημες ή έντυπες αναφορές.

• Μέσω των δύο παράπλευρων πυλών – αψίδων. Μία αφιερωμένη στον Άγ. Μιχαήλ («Άγιος» για τους δυτικούς, «Αρχάγγελος» για τους ελληνορθόδοξους) και μια στον Αηγιώργη.

Ως προς τους λόγους επιλογής του ονόματος – αφιέρωσης Τάγματος και Ανακτόρου στους Αγ. Γεώργιο και Αρχάγγελο Μιχαήλ, ο πρώτος ήταν ο προστάτης της Αγγλίας και ο δεύτερος ο κοινά αποδεκτός, από καθολικούς Μαλτέζους και Ορθόδοξους Επτανησίους, προστάτης των στρατιωτικών.

ΓΙΑ ΤΗΝ κερκυραϊκή πραγματικότητα εκείνης της ενδιάμεσης (περίπου) 45 ετίας, ως την Ένωση, οι τελετές απονομής των παρασήμων του Τάγματος, εξελίχθηκαν σε γεγονός. Λάμψης, πανηγύρεως, ύψιστης τιμής. «Ο επισημότατος τρόπος της απονομής του παρασήμου τούτου, εν ιδιαιτέρω εκλάμπρω καθιδρύματι, μετά διατυπώσεων εξόχως θεαματικών, η πολυτέλεια των διασήμων, του μανδύου των αλύσεων, του πίλου, των πτερών κ.λπ. επηύξανε την αξίαν του και καθίστα αυτό ονειρωδών επιθυμητόν», περιέγραφε στα 1913 ο Δ. Γρ. Καμπούρογλου στο «Επτανησιακό Ημερολόγιο» του Ι. Πηλίκα (1912). Χαρίζοντας, παράλληλα, στον μελλοντικό αναγνώστη κάτι εξόχως ενδιαφέρον: το πλήρες πρόγραμμα μιας εξ αυτών των εντυπωσιακών, αν μη τι άλλο, τελετουργιών: της παρασημοφόρησης του Κόμη, Κανδιανού Ρώμα, στις 26 Ιουλίου 1855, συμπεριλαμβανομένων όλων των προβλεπόμενων σχετικά με το εν γένει αυστηρό τελετουργικό (παράταξη επισήμων, διαδικασία περικόσμησης, συνοδευτικά τιμητικά δρώμενα).

ΤΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ, όπως δημοσιεύτηκε τότε, πλην αγγλικής, στα ελληνικά…

Την 8ην ώραν π.μ. η μεγάλη Ιόνιος σημαία θέλει ανυψωθεί εις τον Σημαιοστάτην της Ακροπόλεως της Κερκύρας, με βασιλικόν πυροβολισμόν˙ και αι σημαίαι θέλουσιν ανυψωθή εις τους Σημαιοστάτας απάντων των Φρουρίων, όπου θέλουσι μείνει καθ’ όλην την ημέραν.

Την ενδεκάτην και ημίσειαν ώραν αι ενταύθα σημειούμεναι πολιτικαί και στρατιωτικαί Αρχαί, εν πλήρει ιματισμώ, μέλλουσαι να αποτελέσωσι την Συνοδίαν της Αυτού Εξοχότητος προβαινούσης εις τον Θρόνον, θέλουσι συνέλθει εις την προς το Εστιατόριον Αίθουσαν του Αρμοστείου˙ η δέ εθιμοσύνη της Παρατάξεως θέλει τακτοποιηθή υπό των Κοσμητόρων, ως έπεται˙ ακριβώς δέ την δωδεκάτων ώραν η τελετή θέλει αρχίσει με την Παράταξιν:

Οι Κοσμήτορες θέλουσι διευθύνει την Παράταξιν εκ της προς το Εστιατόριον Αιθούσης δια της Αιθούσης του Αγίου Γεωργίου και της Κυκλοτερούς Αιθούσης και εισερχομένη εις την Αίθουσαν του Αγίου Μιχαήλ, δια της απέναντι του Θρόνου θύρας, θέλει προς τον ίδιον προβή, δια γραμμής λοχιών. Οι αποτελούντες την Παράταξιν θέλουσι καθίζει το δεξιόν ή το αριστερόν μέρος της Αιθούσης κατά την οποίαν θέλουσι εισέλθει τάξιν. Η Αυτού Εξοχότης θέλει λάβει την θέσιν Της επί του Θρόνου μετά τας οφειλομένας προσκηνύσεις. Ακολούθως θέλει κροτήσει Βασιλικός πυροβολισμός.

Αφ’ ης στιγμής, η Παράταξις θέλει αρχίσει την πορείαν της, αι στρατιωτικαί Μουσικαί θέλουσι παιανίσει τον ύμνον «Θεέ, Σώσον την ΑΝΑΣΣΑΝ», τον οποίον θέλουσι εξακολουθήσει μέχρι τέλους του βασιλικού πυροβολισμού.

ΠΕΡΙΚΟΣΜΗΣΙΣ

Η Αυτού Εξοχότης, επί του Θρόνου, θέλει προσκαλέσει να Τη παρουσιασθώσι τα Βασιλικά Εντάλματα υπό την ιδιαιτέραν Σφραγίδα, δια των οποίων επιτάττεται ίνα προβή εις τας περικοσμήσεις. Η Αυτού Εξοχότης θέλει παραδώσει τα Εντάλματα ταύτα εις τον Παρασημοφύλακα, όστις θέλει τα αναγνώσει υψηλή τη φωνή. Ακολούθως θέλει κροτήσει Βασιλικός πυροβολισμός.

Κατά τον καιρόν της αναγνώσεως των Ενταλμάτων, η Αυτού Εξοχότης θέλει στέκεσθαι όρθιος, με ασκεπή την κεφαλήν˙ ακολούθως δέ, θέλει αναλάβει την θέσιν του.

Η Αυτού Εξοχότης θέλει προστάξει τον Παρασημοφύλακα να προκηρύξει υψηλή τη φωνή το όνομα, το επώνυμον και τους τίτλους του πρώτου κοσμηθησομένου Ιππότου Μεγαλοσταύρου.

Μετά ταύτα ο Παρασημοφύλαξ συνοδευόμενος παρά δύο Μεγαλοσταύρων Ιπποτών (τελευταίων κοσμηθέντων) θέλει αποσυρθή κάμνων τρεις προσκυνήσεις εις τον Θρόνον, ίνα εμβάση τον πρώτον κοσμηθησόμενον Ιππότην Μεγαλόσταυρον.

Ο πρώτος κοσμηθησόμενος Ιππότης Μεγαλόλσταυρος θέλει οδηγηθή εις την Αίθουσαν συνοδευόμενος υπό των δύο Ιπποτών Μεγαλοσταύρων, προπορευομένου του Παρασημοφύλακος, φέροντος έτι μεταξοπτίλου προσκεφαλίδος το παράσημον Ιππότου Μεγαλοσταύρου του Επισημοτάτου Τάγματος των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου, και θέλει διευθυνθή προς τον Θρόνον κάμνων τρεις προσκυνήσεις, και αφού φθάσωσιν εις τον Θρόνον, ο Παρασημοφύλαξ θέλει παρουσιάσει εις την Αυτού Εξοχότητα τα Παράσημα του Επισημοτάτου Τάγματος.

Εις τον εκλεχθέντα Ιππότην Μεγαλόσταυρον, γονεπετή, η Αυτού Εξοχότης θέλει διατάξει τον Παρασημοφύλακα να δώση τον παρά των Καθεστώτων διακελευόμενον όρκον˙ μετά τούτου η Αυτού Εξοχότης θέλει κοσμήσει τον εκλεγέντα Ιππότην με τα παράσημα Ιππότου Μεγαλοσταύρου, και τω παρουσιάσει τον Αστέρα.

Η Αυτού Εξοχότης τότε θέλει προστάξει τον Παρασημοφύλακα να απαγγείλει εις τον νέον Ιππότην την υπό των Καθεστώτων διατεταγμένην παραίνεσιν. Ακολούθως η νεωστί κεκοσμημένος Ιππότης Μεγαλόσταυρος, εγειρόμενος και κάμνων τας οφειλομένας προσκυνήσεις, θέλει λάβει παρά του Παρασημοφύλακος το Ομοιότυπον των Καθεστώτων του Τάγματος, και θέλει καθέξει την θέσιν του εις την Παράταξιν.

Τότε ο κοσμηθησόμενος δεύτερος Ιππότης Μεγαλόσταυρος θέλει συνοδευθή κατά τον προπεριγεγραμμένον τρόπον˙ η δέ περικόσμησις αυτού θέλει λάβει χώραν κατά τας αυτάς διατυπώσεις και τον αυτόν τρόπον.

Περαιωθείσης της τελετής των Περικοσμήσεων, θέλει κροτήσει Βασιλικός πυροβολισμός˙ αι δέ στρατιωτικαί Μουσικαί θέλουσι παιανίσει τον Ύμνον «Κυβέρνα, ω Βρεττανία», και η Παράταξις της μουσικής, ούτω παιανιζούσης, θέλει, εν τάξει αντιστρόφω, επιστρέψει προς τον τόπον από τον οποίον πρότερον εκίνησε.

Εκ του Αρμοστείου των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου

Κερκύρα τη 17 Ιανουαρίου 1853

Επιταγή της Αυτού Εξοχότητος

Ι. ΦΡΑΙΖΕΡ

Γραμματεύς του Λόρδ Μεγάλου Αρμοστού

Σήμερα, η απονομή τιμητικής διάκρισης από το Τάγμα Αρχαγγέλου Μιχαήλ και Αγ. Γεωργίου συνιστά την ανώτατη βρετανική τιμή για προσφορά υπηρεσιών εκτός Ηνωμένου Βασιλείου. Στην κατάταξη των ταγμάτων συνολικά, βρίσκεται μετά το Τάγμα της Περικνημίδας, το Τάγμα του Κάρδου, το Τάγμα του Αγίου Πατρικίου και το Τάγμα του Μπαθ και πριν από το Τάγμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και το Τάγμα της Βασίλισσας Βικτωρίας.