Είναι στο λόφο τ’ Άη Λια θαμμένος ο Φραντζής;

Η άγνωστη, αρχαία Μονή στο Κανόνι, όπου, κατά μία παράδοση, ετάφη ο αιώνιος «ιστορικός της Άλωσης», Γεώργιος (Σ)φραντζής, το 1478 ή 1480.

Γράφει ο Ηλίας Αλεξόπουλος

ΑΠ’ ΤΙΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ, που οι εισαγωγικές φιοριτούρες μοιάζουν περιττές: στενός φίλος, συνεργάτης του τελευταίου Βυζαντινού αυτοκράτορα, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου κι ο μοναδικός ιστορικός της Άλωσης, που υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας των δραματικών γεγονότων του 1453.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΦΡΑΝΤΖΗΣ. Ή Σφραντζής. Γεννήθηκε Κωνσταντινούπολη (1401). Διέφυγε στην Κέρκυρα. Κι εδώ, πέραν των άλλων, συνέγραψε το μνημειώδες «Χρονικό» του. Το Χρονικό της Άλωσης.

ΠΡΟΣ ΤΙ η σήμερα, ειδικώς, επιλογή του θέματος; Ο… Άη Λιας. Και συγκεκριμένα, ένα απ’ τα άγνωστα, εν πολλοίς, ξωκλήσια των κορφιάτικων προαστίων. «Πλησίον του άστεως», στον ομώνυμο λοφίσκο, στο Κανόνι. Εξηγούμαστε…

Ο ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ τον αναφέρει ως ναϊσκο, που «καίτοι αρχαίος, δεν αναφέρεται ουδεμού». Αδυνατώντας, εκ τούτου, να παραθέσει περισσότερες ιστορικές πληροφορίες, πλην ότι, την εποχή που γράφει (1920), ήταν «κτητορικός της οικογενείας Κάκου».

To «Χρονικό» έχει παρουσιαστεί σε δύο μορφές: Το «Βραχύ» (Μinus) και το «Μεγάλο» (Μaius). Το «Μεγάλο»  γράφτηκε κάπου 100 χρόνια αργότερα (1573-1575) από τον (Ψευδο-Φραντζή)  μητροπολίτη Μακάριο Μελισσηνό. Το «Βραχύ» είναι το γνήσιο, το… κερκυραϊκό του Φραντζή. Σ’ αντίθεση με το άλλο, που ως προϊόν μεταγενέστερης επεξεργασίας, έχει προσθήκες και διαφοροποιήσεις.

ANYWAY, η άφιξη του Φραντζή στην Κέρκυρα μαρτυρείται, απ’ τον ίδιο, τον Ιούλιο του 1460: «Βρήκα, λοιπόν και εγώ ένα πλοίο που κατευθύνονταν προς την Κέρκυρα και επιβιβάστηκα σ’ αυτό την δεκάτη πρώτη Ιουλίου». Αρχικά, σημειώνει, «παρέμεινα για αρκετό καιρό στο χωριό όπου βρισκόμουν, στα Μολιβοτινά» (σ.σ. τα σημερινά Χλωμοτιανά) και τελικώς, στις 6 Σεπτεμβρίου του 1461, «βρήκα “κάθισμα” στο μοναστήρι που ήταν αφιερωμένο στο όνομα του Αγίου Ηλία και παρέμεινα με τα υπάρχοντα μου, προσευχόμενος στον Θεό». Αυτός και η σύζυγός του, η Ελένη.

ΣΤΟΝ ΑΗ ΛΙΑ δεν έμεινε πολύ: πέντε μήνες. Η παρουσία του, ωστόσο, ήταν αρκετή, για να «γεννήσει» μια φήμη, που δέσποσε τους κατοπινούς αιώνες: πως όταν, το 1478 – ‘80, απεβίωσε, ετάφη εκεί. Στο προαύλιο του ναϊσκου.

ΑΛΗΘΕΣ; Ο Παπαγεωργίου, τη γνωρίζει την παράδοση. Δίδει, μάλιστα, και προέκτασή της: φεύγοντας, γράφει, απ’ τον Άη Λια (1462), ο Φραντζής μετοίκισε στη «μονή του Αγίου Νικολάου, την επονομαζόμενη του Ταρχανιώτου» (κτήμα Βρασκοδήμα, πλησίον Ι.Ν. Ιάσωνος και Σωσιπάτρου –κατεστράφη προ πολλού). Εκεί φέρεται να έγραψε το «Χρονικό» του (δέκα βιβλία), με την προτροπή, κατά Μελισσινό, «τινών ευγενών Κερκυραίων».

ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ: «Αποχωρήσας ο Φραντζής εξ αγ. Νικολάου εις την μονήν του αγ. Ηλία, επί της ανατολικής ακτής της όχι πολύ απεχούσης τοποθεσίας Κανόνι, εκεί αποθανών ετάφη». Αναφέροντας, όμως, παράλληλα, έτερη παράδοση, σύμφωνα με την οποία «εκοιμήθη κι ετάφη» στον Άη Νικόλα.

ΕΝΤΕΛΕΙ; «Ουδέν αποδεικνύεται». Ας ζήσουμε μ’ αυτό…