Μαράσλειο: με… πρόγονο το «Ospitale de bastardeli»

Το κληροδότημα του εθνικού ευεργέτη, Γρηγορίου Μαρασλή, ο οποίος γεννήθηκε σαν σήμερα (25/7), το 1831.

Γράφει ο Ηλίας Αλεξόπουλος

ΣΩΤΗΡΙΟΝ έτος, 1666. Και η ενετική διοίκηση εγκρίνει πρόταση του Συμβουλίου Κέρκυρας για ίδρυση, κοντά στην Porta Reale, Ορφανοτροφείου – Εκθετοκομείου (Ospitale de bastardeli). Εγκαταλελειμμένα. Κι ορφανά…

ΧΡΗΣΙΜΟ. Αλλά τα «θέματα», επί μακρόν, πολλά. Προβληματική λειτουργία, θνησιμότητα υψηλή, οικονομικές δυσχέρειες, ασφυκτική αργότερα συστέγαση με το «Νοσοκομείο των φτωχών» (Μαντούκι).

ΚΑΠΟΙΑ, κατά καιρούς, κληροδοτήματα χαρίζουν ανάσες. Και τη δυνατότητα μετακόμισης σε ίδιον κατάστημα (1878). Ακόμη, όμως, χρειάζεται δουλειά. Πολλή. Φαίνεται. Το ξέρουν. Και κάπου εκεί, εφάνη ο Γρηγόριος Μαρασλής (1831 – 1907)…

ΔΕΝ ΗΤΑΝ Κερκυραίος – Έλληνας της Οδησσού. Ήταν, όμως, πέρα απ’ τη σπουδαία οικονομική (λαμπρός συνεχιστής του εμπορικού οίκου του πατέρα του), την πολιτική (δήμαρχος Οδησσού επί 16 χρόνια, 1878 – 1894), την πνευματική και την κοινωνική του υπόσταση (Ιππότης Τάγματος Αγ. Άννας και Αγ. Αλεξάνδρου Νιέφσκι), ένας άνθρωπος με βαθιά πατριωτικά φρονήματα (στο πατρικό του ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία), που γέμιζε οξυγόνο μέσα απ’ την προσφορά.

ΕΚΔΗΛΩΘΗΚΕ διττά: στην Οδησσό. Και την Ελλάδα – και η λίστα, ατελείωτη: η Μαράσλειος Εμπορική Σχολή Αθηνών (νυν Οικονομικό Πανεπιστήμιο), η Μαράσλειος Παιδαγωγική Ακαδημία – Διδασκαλείο Αθηνών, η Πατριαρχική Αστική Σχολή στο Φανάρι, το Μαράσλειο Ορφανοτροφείο Θεσσαλονίκης, δωρεές για την ανέγερση του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου, πινάκων στην Εθνική Πινακοθήκη, υποτροφίες για τις σπουδές ελληνοπαίδων. Συν αυτό: το Μαράσλειο, στην Κέρκυρα. Προς στέγαση του Ορφανοτροφείου…

ΣΥΜΦΩΝΑ με σωζόμενα πρακτικά του Δήμου Κερκυραίων, οι εργασίες ανέγερσης τ’ αρχοντικού, άρχισαν το 1906, «επί γηπέδου κειμένου κατά την λεω­φόρον Μ.Δ Αλεξάνδρας». Συγκεκριμένα, στη νοτιοδυτική πλευρά οικοπέδου 3.200 τ.μ.

ΑΝ ΚΑΙ, κατά την επικρατούσα άποψη, η λειτουργία του Ορφανοτροφείου άρχισε το 1911, το σημείο έναρξης ενδεχομένως να τοποθετείται λίγο νωρίτερα, δεδομένης της σημείωσης Παπουλίδη για ολοκλήρωση των εργασιών εντός του 1907 – το έτος, μοίρα, θανάτου «του μεγάλου ευεργέτη του έθνους». Συνηγορεί και η δωρεά 2.000 στερλινών του Μαρίνου Κοργιαλένιου, φίλου του Μαρασλή, που αναφέρει η Κουτουξιάδου: εν έτη 1910, μιλώντας για ήδη «Διοικητική του ειρημένου Ορφανοτροφείου Επιτροπή».

Έως το 1965 το Ορφανοτροφείο λειτουργούσε στο ισόγειο και στον όροφο στεγαζόταν το εδώ παράρτημα του Κέντρου Βρεφών «Μητέρα» (Αθήνα).

ΤΟ ΥΨΟΣ της δωρεάς του Μαρασλή (κόστος); Η Θεοδωρίδη το δίδει στις 108.000 δρχ. Όπως και να ‘χει, ικανό για να οδηγήσει τον Δήμο στην άμεση (αποδοχή και) ανακήρυξή του σε «επίτιμο δημότη και ευεργέτη» και την εξ αυτού ονοματοθεσία του ιδρύματος (25 – 26/8/1906).

ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ; Ένα επιβλητικό νεοκλασικό 1.231,5 τ.μ. (+ αίθριο 210 τ.μ.), «με έντονα εκλεκιστικά χαρακτηριστικά» (Μπερτάνης) και τριμερή διαχωρισμό (βάση, κορμός, στέψη), υψωμένο σε δύο επίπεδα χρήσης (ισόγειο + όροφος) και οπίσθιο, εκτενή, υπαίθριο χώρο πλούσιας βλάστησης, για την αναψυχή των ορφανών (παιδική χαρά).

Η ΜΕΤΑΚΟΜΙΣΗ του Ορφανοτροφείου στο Μαράσλειο σήμανε την άμεση κι ευδόκιμη ανανέωση των υπηρεσιών. Υφέρπει και πίσω απ’ τους αριθμούς: απ’ την έναρξη του Α’ (1914) έως το τέλος του Β’ Παγκοσμίου (1945), οι εισαχθέντες τρόφιμοι άγγιξαν τις 2.000. Με αυξητική τάση, λογικά, μετά το ’22 (προσφυγικό) και την πύρινη τετραετία 1940-’45, αλλά και υψηλή, στατιστικά, θνησιμότητα.

Η ΕΙΣΟΔΟΣ ορφανών κι εγκαταλελειμμένων βρεφών γινόταν με δύο τρόπους: με κατάθεση στην βρεφοδόχο, έξωθεν της εισόδου (ένα δραματικό «λογότυπο» εποχής, που λόγω εντροπής γινόταν κυρίως τις μεταμεσονύχτιες ώρες) ή με αυτοδιοικητική – κρατική εντολή (ενίοτε, κατόπιν παράκλησης των γονέων λόγω απορίας).

Το 1976 στο ισόγειο φιλοξενήθηκε το ΠΙΚΠΑ και βρεφονηπιακός σταθμός. Το Ορφανοτροφείο βρισκόταν πια στον όροφο.

ΟΧΙ ΣΠΑΝΙΑ, υπήρχε η δυνατότητα εισόδου και της μητέρας, «εφ’ όσον επέλεγε να γίνει εσωτερική τροφός». Αλλιώς -η σαφής πλειοψηφία των περιπτώσεων- τη φροντίδα αναλάμβαναν οι μόνιμες εσωτερικές τροφοί ή εξωτερικές συνεργαζόμενες.

Η ΤΥΧΗ των παιδιών –σε μια, έστω, γενική εικόνα; Πολλά επέστρεφαν στους δικούς τους. Ή συγγενείς. Άλλα δίδονταν για υιοθεσία ή ανατροφή, ενώ, δεδομένου ότι το Μαράσλειο φρόντιζε για την επιμόρφωση ή αποκατάσταση των μεγαλύτερων, αρκετά κορίτσια δίδονταν σε εύπορες οικογένειες ως υπηρέτριες και αρκετά αγόρια ακολουθούσαν κάποια τέχνη στα «αργαστήρια» εντόπιων μαστόρων (ράφτες, ξυλουργοί, τσαγκάρηδες, ταπητουργοί κ.λπ.).

ΚΙ ΕΤΣΙ κύλαγαν τα χρόνια. Με το Μαράσλειο ένα καθ’ όλα ζωτικό, καίριο κύτταρο της παλαιάς Κέρκυρας. Ως τη δεκαετία του ’90, όταν, ελέω Συνόδου Κορυφής, μετακόμισε στην περιοχή της Ανάληψης. Και στο Μαράσλειο μεταφέρθηκε, με απόφασης Νομαρχίας και Αδελφάτου (1992), κατ’ αρχήν το αρχείο Κέρκυρας (πριν, στα Ανάκτορα). Και κατόπιν, οι δημοτικές υπηρεσίες…