Mon Repos, San Pantoleone και… κέραμοι!

Με αφορμή τη σημερινή (27/7) εορτή του Αγ. Παντελεήμονα, μια μικρή αναδρομή στον κάποτε ναό, πλησίον Καρδακίου, που ονοματοδότησε την… προ Mon Repos εποχή τ’ αγροκηπίου.

Γράφει ο Ηλίας Αλεξόπουλος

ΤΟ ΚΤΗΜΑ του Mon Repos… Έτσι το μάθαμε. Λεγόταν, όμως, πάντα έτσι; Όχι. Μεταγενέστερος ο «τίτλος». Μόνο αφού, μετά την Ένωση, παραχωρήθηκε (απ’ το δημόσιο) στον Γεώργιο Α’, προς παραθερισμό κι ανάπαυση της βασιλικής φαμίλιας. Κι αυτός το ονομάτισε έτσι, ακριβώς: «Η ανάπαυσίς μου»… Μοn Repos…

ΚΑΙ ΠΡΙΝ; Ήταν τ’ αγροκήπιο του Αγ. Παντελεήμονα. Ή «Casa di San Pantoleone». Στον ομώνυμο λοφίσκο. Ονοματοδοσία ομώνυμου, παλαιού μοναστηριού. Σήμερα δε «ζει». Κάποτε, όμως, ήκμαζε – μετόχι της πλησιέστατης (παλαιότερης όλων στο νησί) γυναικείας Μονής της Αγ. Ευφημίας, «κείμενον κάτωθεν του λόφου της… προς Α.(νατολικά), παρά τον αιγιαλόν…».

Ενδιαφέρον εμφανίζει η διάσωση παλαιάς τοιχογραφίας του Αγ. Παντελεήμονα στο νότιο μέρος του καθολικού της Μονής Αγ. Ευφημίας.

ΩΣΠΟΥ ήρθε το μοιραίο 1799. Και ο ναϊσκος έπεσε θύμα. Eχθροπραξιών. Aπό τη μία, οι Δημοκρατικοί Γάλλοι (οι τότε κύριοι). Απ’ την άλλη, οι Ρωσότουρκοι, του Ουσακόφ (οι επόμενοι). Και τ’ αγροκήπιο ημι-έκθετο, στη μέση: τα στρατηγικά γύρω υψώματα, το ιστορικό περιφερειακό οχυρό που ‘χαν ήδη ολοκληρώσει οι Γάλλοι Αυτοκρατορικοί, η τοποθέτηση εκεί ρωσικών πυροβολείων (ειδικά αυτό του Αγ. Παντελεήμονα, «έβλεπε» καλά, ως στόχο, το φρούριο του Σωτήρος), τουλάχιστον δύο, κατά το ημερολόγιο του Πέτρου Βούλγαρι, «έξοδοι κι επιθέσεις κόντρα στον Άγιο Πεντελεήμονα»… Και η μοιραία βολή…

ΤΑ ΕΡΕΙΠΑ της Μονής του «San Pantoleone», διατηρήθηκαν, ορατά, επί μακρόν. «Μερικά, τα διακρίνεις σε μίαν έγχρωμη χαλκογραφία του J. Cartwright, χαραγμένη στα 1821», σημειώνει η Μαρία Ασπιώτη. Ώσπου οι Άγγλοι τα κατέστρεψαν τελείως. «Ιδρύσαντες», γράφει ο Σπ. Παπαγεωργίου, «εις την τοποθεσίαν αυτού πλινθοοιείον». Tο επιβεβαιώνει και η Ζερνιώτη, επικαλούμενη τα σχέδια της εγχωρίου ιδιοκτησίας: «Το Αγγλικό Βασιλικό Μηχανικό λειτουργούσε εκεί, κατά την εποχή της Αγγλοκρατίας, κεραμοποιείο».

ΤΟ ΑΚΡΙΒΕΣ σημείο του ναϊσκου (αλλά κι, αργότερα, του κεραμοποιείου), σώζεται σε χάρτες της περιόδου. Έναν, του 1735 μας προσφέρει ο Δημ. Καρύδης. Έναν δεύτερο, επίσης του 18ου αι., ο Μάρκος Βάπτισμας. Κι έναν του 1810 (αγνώστου), ο Θεόδ. Μεταλληνός (βλ. κατά σειρά στο κάτω φωτο-τρίπτυχο).

ΠΛΗΝ τοπογραφικού στίγματος, άλλες λεπτομέρειες για το εκκλησάκι δεν γνωρίζουμε. Πέραν μιας: ότι το τσάκισμά του δεν αλλοίωσε τη γοητεία που ασκούσε ανέκαθεν το αγροκήπιο (με την ασύλληπτη θέα ως απέναντι) στους ξένους.

ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ απόδειξη, το (επί ρωσοτουρικής κυριαρχίας) αίτημα του Ρώσου πλοίαρχου, Σορόκιν προς τον Αρχιεπίσκοπο Ιερόθεο (1804) γι’ ανέγερση εκεί, κοντά στα επείπια του ναού, «οικίας με κήπο». Άγνωστο αν πρόλαβε. Δεδομένα, το κατάφερε ο Sir Fr. Adam. Επί, πια, Αγγλοκρατίας. «Σηκώνοντας» τη γνωστή, πολυτελή έπαυλη, κατ’ επιθυμία, λέγεται, της συζύγου του, Κερκυραίας, Νίνας Παλατιανού. Όλα όμως, αυτά (το εν γένει αγροκήπιο, η έπαυλη κ.λπ.), τα πλην ναϊσκου, ας γίνουν αφορμή για μια επόμενη κουβέντα…

Με πληροφορίες από…

• Σπ. Παπαγεωργίου, «Ιστορία της Εκκλησίας της Κέρκυρας», εκδ. Αφοί Ασπιώτη, Κέρκυρα, 1920.

• Δ. Ζερνιώτη – Βέργη, «Μοn – Repos, οι αρχαιότητες, η έπαυλη, ο κήπος», εκδ. Απόστροφος, Κέρκυρα, 2002.

• Μ. Ασπιώτη, «Το Ανάκτορο των Αγ. Μιχαήλ & Γεωργίου και η Βασιλική έπαυλις Mon Repos», Κέρκυρα, 1964.

• F/b group, «H Kέρκυρα να γίνει πραγματικά μνημείο UNESCO.»