10.9 C
Corfu
Τρίτη, 11 Φεβρουαρίου, 2025

Ο φάρος «Σίδερο», πρώτος των ελληνικών θαλασσών

Με αφορμή το σημερινό (16/8) εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Φάρων.

Γράφει ο Ηλίας Αλεξόπουλος

ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ ως αδήριτη ανάγκη… Κέρκυρα, Ιόνιο, θάλασσα, λιμάνι πολυσύχναστο, εμπορικοί (και μη) ταξιδεμοί, ακμαία διαμετακομιστική κίνηση, ναυτιλία, πολυ-στρατηγική σημαντικότητα˙ γιοφύρι δύσης και ανατολής. Αλλά πώς; Υπό ποιες συνθήκες ασφαλείας ως προς την προσέγγιση κι ελλιμενισμό των πλοίων;

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ζητούμενο, το φως. Ν’ αποτυπώνεται ο ορίζοντας ορθά στο μάτι των καπεταναίων, να τους καθοδηγεί σωστά. Πέρα απ’ τους κινδύνους που έκρυβε το σκότος – ειδικά σε έναν τόπο με την ιδιαίτερη γεωγραφία Κερκύρας και πελάγους (ύφαλοι, στενά περάσματα και ξέρες).

ΕΤΣΙ, για αιώνες οι τρόποι, ήταν δυο: είτε ταξίδευαν τη μέρα, είτε (μόνο) τις νύχτες με φεγγάρι. Μόνο που τούτο περιόριζε – ειδικά τη χειμωνιά. Χρόνος και χρήμα. Πράμ’ «ασυγχώρητο» για μια θαλασσοκράτειρα, όπως η Μ. Βρετανία. Των αποικιών, του περίφημου Μεσογειακού Στόλου, της commerce πρωτοκαθεδρίας. Και  -το δι’ ημάς σημαντικό- της σύνδεσής της, πια, με την ιόνια μοίρα.

ΚΑΠΩΣ έτσι, πρώιμα, αρχές της δεκαετίας του 1820, «φρέσκοι» ακόμη ως «προστάτες» (κι ενώ η Επανάσταση απέναντι, μάτωνε σημαίες) πήραν μολύβι, πυξίδα και διαβήτη και χάραξαν, στο χάρτη, πλάνο: δημιουργία ενός πλήρους σύστημα φαρικής σηματοδότησης σ’ όλο, σχεδόν, το επτανησιακό εύρος – παλαιά ανακάλυψη (συσκευές φωτοβολίας), που πλέον η ναυτική τεχνογνωσία, η επαρκής χαρτογράφηση και η τεχνολογική εξέλιξη, επέτρεπαν την εφαρμογή του σ’ εκτενές, σύγχρονο, δικτυακό πλαίσιο.

ΛΙΓΑ ΧΡΟΝΙΑ αργότερα, τούτο το δίκτυο θα κατέγραφε ένα εντυπωσιακό σύνολο 23 φάρων. Ο πρώτος; Κέρκυρα – όχι παράλογο, στρατηγική μητρόπολη. Ο ιστορικός φάρος «Σίδερο» (εκ του «Isidoro», χάρη στο δίπλα εκκλησάκι του Αγ. Ισιδώρου), στην ακρόπολη του γνωστού ως «Πύργου της Ξηράς» του Παλαιού Φρουρίου. Ο πρώτος (σύγχρονος) κτιστός Φάρος των ελληνικών θαλασσών. Σωτήριο έτος, 1822…

Η σημερινή του τεχνική περιγραφή: αναλάμπων λευκός (2 αναλαμπές / 6 δεύτερα), εστιακού βάθους 78 μ., ονομαστική φωτοβολία 13 ναυτικών μιλίων, ορατός από 112°30′ έως 45°. Βρίσκεται σε γεωγραφικό μήκος φ=39ο 37,5’ και γεωγραφικό πλάτος λ=19ο 55,8’.

ΗΤΑΝ φάρος «σταθερού, λευκού φωτός» (δίχως δηλ. τις μετέπειτα διακοπτόμενες αναλαμπές), δια «κατοπτρικού μηχανισμού». Αξιοποιώντας την πλέον σύγχρονη ευρωπαϊκή τεχνική, του Fresmel, ο οποίος το 1819 είχε επινοήσει και παρουσιάσει το πρώτο καταδιοπτρικό μηχάνημα διάχυσης φωτός.

Photo Credits: faroi.gr

ΑΡΧΙΚΑ, λειτουργούσε με έλαιο – πετρέλαιο (το λεγόμενο «φωτιστικό»). Λιθόκτιστος, πέτρινος, με αρχικό, ορθογωνικό, κτίριο, που αποτελούνταν από προθάλαμο, τρία συνεχή δωμάτια, τον 8,5 μ. ύψους πύργο (κωνικο – κυλινδρινού σχήματος, στα ανατολικά) και δίπλα του, ακριβώς, το λεγόμενο «φαρόσπιτο».

ΟΙ ΕΞΤΡΑ χώροι (διαμονής + βοηθητικός) δε δημιουργήθηκαν τυχαία: βάσει του τότε (και για πολλές δεκαετίες έπειτα), ουχί αυτόματου / ηλεκτρικού τρόπου λειτουργίας του φάρου, ήταν απαραίτητη η σταθερή παρουσία προσωπικού (φαροφύλακες). Σήμερα, αυτά που επιβίωσαν και βλέπει ο επισκέπτης, είναι ο πύργος και μέρη των συνοδευτικών εγκαταστάσεων. Είτε των αρχικών, είτε όσων προστέθηκαν κατόπιν.

ΜΙΛΑΜΕ για μια, τρόπον τινά, «β’ οικοδομική φάση», η οποία εκτιμάται τους χρόνους του Μεσοπολέμου. Και περιλάμβανε την προσθήκη δωματίου στο δυτικό άκρο του φαρικού κτίσματος, τη μετατροπή της μικρής αποθήκης σε WC, την δημιουργία επιπλέον θύρας στο αρχικό, δυτικό δωμάτιο, ώστε να επικοινωνεί το φαρόσπιτο με την τουαλέτα και το νέο δωμάτιο, την επέκταση του προθάλαμου, την κατασκευή δεξαμενής συλλογής ομβρύων για την ύδρευση του Φάρου. Πριν από μια γ’ φάση, στα χρόνια της Κατοχής (το ’41 οι Ιταλο-Γερμανοί έσβησαν τον Φάρο, δίδοντάς του το ρόλο παρατηρητηρίου): τέσσερα νέα δωμάτια στα δυτικά (εκατέρωθεν του κεντρικού διαδρόμου) κ.λπ.

ΤΟΥΤΗ η «ιταλο-γερμανική» πτέρυγα χρησιμοποιήθηκε κι απ’ τον ελληνικό Στρατό. Δεν είναι, ωστόσο, μεταξύ των τμημάτων που διεσώθησαν στο χρόνο…

ΦΥΣΙΚΑ, πλην των κτιριακών προσθηκών – μετατροπών, στο κύλισμα των δεκαετιών υπήρξαν και εκσυγχρονιστικές διαφοροποιήσεις σε ευρύτερα λειτουργικά facts. Τα σημαντικότερα (μετά την ενσωμάτωση των Ιονίων και την ένταξή του στο ελληνικό φαρικό δίκτυο)…

▪ 1887:  Ο φωτιστικός μηχανισμός αντικαθίσταται απ’ το καταδιοπτρικό «Fresnel» (Δ’ τάξεως), κατασκευής της παρισινής εταιρείας, «Sautter – Lemonier» (σταθερού λευκού φωτός και φωτοβολίας 15 ναυτικών μιλίων). Πιθανόν με προσαρμοστικές οικοδομικές μετατροπές του κλωβού του πύργου.

1926: Ο φωτιστικός μηχανισμός πετρελαίου αντικαθίσταται από αυτόματο πυρσό ασετιλίνης, τύπου «Dallen – Aga», με φωτοβολία 18 μιλίων.

1954: Ο Φάρος επαναλειτουργεί μετά την παύση του ’41, ως αυτόματος πυρσός ασετιλίνης.

▪ 1986: Κατ’ άλλες πηγές, το 1992… Απομακρύνονται τα μηχανήματα ασετιλίνης κι έκτοτε, λειτουργεί ως αυτόματος ηλεκτρικός, δίχως φαροφύλακες (δύο αναλαμπές / έξι δευτερόλεπτα).

ΣΗΜΕΡΑ, τη διαχείριση, συντήρηση κι εποπτεία του έχει η Εφορεία Αρχαιοτήτων, μετά από σχετική έγκριση του ΓΕΝ / Υπηρεσία Φάρων Πολεμικού Ναυτικού (μετ’ εκπόνησης μελέτης αποκατάστασης του διατηρητέου κτιρίου). Δεδομένης, δε, της ιστορικής, αρχιτεκτονικής και μνημειακής του αξίας (κι όντας εντός του Παλαιού Φρουρίου / Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς Unesco), τελεί υπό την προστασία των διατάξεων του Ν.3028/02 «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς».

ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΝΕΑ