Ο θρύλος τ’ Αρτεμίου και ο βράχος του Ασκηταριού

Με αφορμή τη σημερινή (20/10) εορτή του Αγ. Αρτεμίου, η ιστορία του Αρτεμίου Παϊσίου, θεμελιωτή, κατά παράδοση, του θρυλικού μνημείου των Νυμφών.

Γράφει ο Ηλίας Αλεξόπουλος

Η IΣΤΟΡΙΑ χάνεται στα μακραίωνα βάθη. Αγγίζοντας τις μνημειακές απαρχές του ελληνοχριστιανισμού…

ΚΑΠΟΤΕ, λέει, κατά τον 5ο ή 6ο αι., κόπιασε στον κερκυραϊκό βορρά ένας καλόγερος, με ηπειρώτικη τη σκούφια. Και ψάχνοντας μέρος ν’ ασκητέψει, βρήκε ξέφωτο απόμερο, στο βόρειο σβέρκο των Νυμφών. Χαμένο σε κυπαρισσόδεντρα, βελανιδιές, αριές και καστανιές και τ’ άγριο «κορμί» του βράχου, κοντά στα άφθονα νερά, που λούζονταν, κατά το μύθο, οι αναράιδες και οι νύμφες.

ΞΕΠΕΖΕΨΕ. Μαγεύτηκε η ψυχή του. Λάξεψε το βράχο, έφτιαξε κελί κι έμεινε εκεί…

Η ΤΥΧΗ του Αρτέμιου Παϊσιου –έτσι τον έλεγαν- δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ. Αν κι ο θρύλος μίλησε κι εδώ – προφορική κληρονομιά της μιας γενιάς στην άλλη: πέρα, λέει, απ’ το Ασκηταριό του, ο Αρτέμιος λάξευσε κι εκκλησάκι, πάνω στην κορφή του βράχου. Κι από εκεί, αγνάντευε το πέλαγος.

ΜΙΑ ΜΕΡΑ, στα ίδια τα νερά, φάνηκε καράβι. Μέσα, ήταν οι γονείς του. Που τον γύρευαν για να τον πείσουν να αφήσει τη ζωή του ασκητή και να γυρίσει σπίτι του. Ο Αρτέμιος το κατάλαβε. Και λαμβάνοντας τα μέτρα του, έσκαψε ένα βαθούλωμα, σαν τάφο, και ξάπλωσε μέσα προσευχόμενος (κατ’ άλλη, μπήκε σε σπηλιά).

ΞΑΦΝΟΥ, ένας μεγάλος βράχος ξεκόλλησε από πάνω. Έπεσε. Σκέπασε τον τάφο (ή την είσοδο της σπηλιάς). «Και μαζί, το πεπρωμένο του» (Σκαλίτης). Όταν οι γονείς του έφθασαν, πάλεψαν να ξεκουνήσουνε το βράχο. Μα, στάθηκε αδύνατον. Η πέτρα, λέει, έβγαζε σπίθες. Και ο Αρτέμιος, τους μίλησε για θέλημα Θεού και θάφτηκε εκεί (ο Χυτήρης σώζει και την εναλλακτική εκδοχή του θρύλου, ότι θάφτηκε για να γλιτώσει από πειρατές).

ΟΤΑΝ οι γονείς κατάλαβαν το τέλος του παιδιού τους, σπάραξαν. Κι αποφάσισαν να μείνουν δίπλα του. Ν’ ασκητέψουν κι αυτοί. Εκεί. Έτσι, πρωτόχτισαν, κοντά, την εκκλησιά του Παντοκράτορα / Μεταμόρφωσης Σωτήρος (το επίκεντρο του μοναστηριακού συγκροτήματος τ’ «Ασκηταριού»). Μια ανακαινισμένη, μετά τον 17ο αι., βασιλική (με πιθανή ενσωμάτωση τμημάτων του παλαιότερου ναού) και το υπόλειμμα του γέρικου, κυπαρισσοκορμού, που έστεκε, θαρρείς, για αιώνες, ακοίμητος φρουρός. Και δίπλα, δυο συνεχόμενα, πρώτα κελιά. Για τη δική τους ζήση…

Στα ανατολικά, ένα μονοπάτι, δίπλα στα ρυάκια, οδηγεί σε μια βραχώδη τοποθεσία. Πάνω στα βράχια υπάρχουν σκαλισμένες εσοχές. Κατά το θρύλο τις έκανε ο Αρτέμιος. Εκεί έμενε κι αυτός ήταν ο βράχος που τον πλάκωσε.

ΤΟ ΠΟΥ, ασφαλώς, τελειώνει ο μύθος κι αρχίζει η ιστορική αλήθεια, δεν είναι εύκολο να εξακριβωθεί. Η παλαιότερη γραπτή αναφορά «δια το ασκηταρίο ήγουν δια το μοναστήριον του Παντοκράτορος Σωτήρος Χριστού το επονομαζόμενον Ασκυταρίω», απαντάται σε νοταρικό σημείωμα του 1371, επί Ανδηγαυών. Αναφέρονται προ πολλού προνόμια και καλή περιουσία («αμπέλια, χωράφια και ελαικά δένδρη, καρπούσημα και άκαρπα, ξύλα και ζώα»), ενώ χαρακτηρίζεται «από παλεώθεν θαυματουργό και άγιον». Πόσο όμως, «παλεώθεν»…

ΤΟ ΒΕΒΑΙΟ είναι πως απ’ τους βυζαντινούς καιρούς, το Ασκηταριό είχε ήδη αναπτύξει μια εκτενή δραστηριότητα (σκόρπια έγγραφα τεκμηριώνουν οικονομικές συναλλαγές και επικοινωνία με Μονές εκτός νησιού, όπως η Αγ. Αικατερίνη του Σινά) και μία ιερότητα, που έλκυσε πλήθος μοναχών. Από παντού.

ΚΑΠΟΙΟΙ κόπιαζαν εκούσια. Κάποιοι (και) από ανάγκη. Όπως, κατά τον 17ο αι., τέσσερις (εξ αλλοθρήσκων) εκδιωχθέντες μητροπολίτες: ο Καστοριάς, Πορφύριος (1610), ο Χειμάρας και Δελβίνου, Καλλίνικος (1680), ο Δυρραχίου, Αθανάσιος (1727) και ο Κερκυραίος, Αθανάσιος Σωποτός. Αφήνοντας άπαντες, κειμήλιο, τα ερείπια των δικών τους, λίθινων κελιών. Με τα χριστιανικά τους σύμβολα…

Απ’ το 1939 κι έως τον Πόλεμο λειτούργησε, βόρεια του ναού, Γεωργική Σχολή, 40 μαθητών από τις γύρω περιοχές (διώροφη, με υπόγειο λουτρουβιό). Τα λείψανα του ογκώδους κτιρίου, κείτονται πάντα εκεί…

ΠΗΓΕΣ

• Ντένης Κονταρίνης, «Ασκηταριό», σε eftanhsa.blogspot.com

• Θεόδωρος Σκαλίτης, «Ένας Ηπειρώτης Ασκητή στις Νυμφές», σε corfiatikoanagnosma.blogspot.com.

• «Νυμφές, το Νεραϊδοχώρι της Κέρκυρας», σε faiakonnisos.blogspot.com

© Photo Credits: Aλέξανδρος Μελίδης, eftanhsa.blogspot.com