Όταν ο Αγ. Δημήτριος της Αντιβουνιώτισσας έγινε… καμπάνια για τη βυζαντινή Θεσσαλονίκη

Η αφίσα του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων για τη διάσωση των βυζαντινών ευρημάτων κάτω απ’ την Εγνατία, είχε χρώμα… κερκυραϊκό.

Επιμέλεια: Ηλίας Αλεξόπουλος

ΤΟ ΘΕΜΑ προέκυψε προσφάτως, μέσα Οκτώβρη… Θεσσαλονίκη. Η, στη διάρκεια εργασιών για το Μετρό, εντυπωσιακή ανακάλυψη εκτενούς τμήματος (77 μ.) της πλακόστρωτης λεωφόρου, που διέσχιζε το κέντρο της πόλης ήδη από τον 4ο αι. μ.Χ., κάτω από την Εγνατία (όπου ο Σταθμός Βενιζέλου). Η απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) για απόσπαση – απομάκρυνση (κι εκ των υστέρων επανατοποθέτηση) των αρχαιοτήτων, προς διευκόλυνση των έργων. Ο κίνδυνος διάλυσης του αρχαιολογικού χώρου. Κι ενόψει της συζήτησης του θέματος στο ΣτΕ, η ενεργή κινητοποίηση. Με πυρήνα την καμπάνια – διαμαρτυρία του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. Έντονη. Μεθοδική…

ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙO της, δημιουργήθηκαν συνθήματα: «Θα μείνουν στη θέση τους», «Η πόλη δεν θα καταστραφεί». Δράσεις. Και αφίσες. Πρώτη όλων, η κάτωθι εικονιζόμενη: ο Άγ. Δημήτριος, καβαλάρης, να προχωρά, συμβολικά, πάνω στο βυζαντινό στρατί που κόπιασε στο φως. «Σε αυτήν τη σύνθεση», σημειώνεται, «δεν παρουσιάζεται απλά η σχέση του αγίου με την πόλη, αλλά και η σχέση του με τον ίδιο τον δρόμο, από τον οποίο πιθανόν διέρχονταν λιτανευτικές πομπές προς τιμήν του»˙  μα, που να πάρει… εκείνη η εικόνα… σαν κάτι να θυμίζει…

ΣΤΡΟΦΗ πυξίδας προς Δυσμάς. Κέρκυρα. Μπαίνοντας στον ιστορικό ναό – Μουσείο της Αντιβουνιώτισσας, στη «φτέρνα» της παλαιάς συνοικίας του Καμπιέλου, εάν κινήσεις κατά τον βόρειο νάρθηκα, ανάμεσα στ’ άλλα αριστουργήματα, θα αντικρίσεις κι αυτό: την εικόνα του Αγ. Δημητρίου. Της… αφίσας, ακριβώς.

ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ, θα σου πουν, απ’ τα σημαντικότερα εκθέματα του χώρου. Χρονολογούμενο κάπου μεταξύ του ύστερου 16ου και του πρώιμου 17ου αι.

Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ δε σώζεται. Υπήρξε, ωστόσο, εξόχως συνεπής απέναντι σ’ ένα απ’ τα κυρίαρχα παραδοσιακά ζωγραφικά μοτίβα του Αγίου. Έφιππος, με στρατιωτική στολή, ως άλλοτε χιλίαρχος του ρωμαϊκού στρατού, κρατώντας στο χέρι του το δόρυ, μπροστά απ’ την πόλη του, αιώνιος προστάτης της˙ «μέγας φρουρός Θεσσαλονίκης, ο ρύστης εν τοις κινδύνοις ο εξαίρετος, πρόμαχος ο κράτιστος», μας λέει ο υμνωδός.  Από τότε (κι όπως τότε), το 1207, κάπου δέκα αιώνες μετά απ’ την ιστορική του ζήση, όταν, κατά την παράδοση, φόνευσε με δαύτο (δόρυ) τον τσάρο των Βουλγάρων, Ιωαννίτζη (τον «Σκυλογιάννη» των Βυζαντινών), που πολιόρκησε την πόλη.

ΕΚΕΙΝΗ, λέγεται, η ιστορία ήταν που καθιέρωσε την απεικόνιση του αλόγου του σε χρώμα «πορφυρό» (εμφανές στον πίνακα), αντί του λευκού του Άη Γιώργη˙ Βυζάντιο και θαύμα. Και πίσω, άποψη της τειχισμένης πόλης του˙ μια απ’ τις πλέον σπάνιες, ποτέ, απεικονίσεις της απ’ το μεράκι του χρωστήρα…

ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, την γνώριζαν. Κι, επ’ αφορμή, την ανέδειξαν. Κυρίαρχα. Εδώ… Ας γίνει, τουλάχιστον, η σημερινή (26/10) εορτή τ’ Αγίου μια αφορμή «να μάθουμε». Γι’ άλλον ένα (άγνωστο, στην ευρεία μάζα) «θησαυρό», που φιλοξενεί τούτος ο τόπος…