Η Κέρκυρα των “Bvlgari”

Με αφορμή την πρόσφατη απώλεια της Άννας Βούλγαρη, τελευταίας απογόνου των θρυλικών ιδρυτών του παγκόσμιοι οίκου κοσμημάτων.

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΗΛΙΑΣ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ

ΓΡΑΦΟΤΑΝ πάντοτε με κεφαλαία. Και «V» αντί για «U», κατά τον ρωμαϊκό τρόπο γραφής. Σαφώς πιο «ιταλικό», βεβαίως πιο «διεθνές». Μα, πάντα ορατή, πίσω απ’ τη λεζάντα, την ελληνικότητα μιας μπράντας που ήδη, στα 70s, είχε εξελιχθεί στον διασημότερο οίκο κοσμημάτων των μητροπόλεων του κόσμου. Χτίζοντας μύθο καρατίων, μέσα από το σμαραγδένιο δακτυλίδι του Ρίτσαρντ Μπάρτον στη Λιζ Τέιλορ… μια ατάκα του τέταρτου συζύγου της, Έντι Φίσερ («η μοναδική λέξη που ξέρει στα ιταλικά είναι “Bvlgari”»), δυο πλάνα του «Casinο» (με τη Σάρον Στόουν πνιγμένα στα ρουμπίνια), μια υπόκλιση του Γουόρχολ (ισχυρίστηκε πως ένα κατάστημα του οίκου συγκρίνεται μόνο με τις καλύτερες εκθέσεις σύγχρονης τέχνης), το μυθιστόρημα της Φέι Γουέλντον («Bulgari Connection»)… Κι εκείνο το εξωφρενικό fun cast˙ γαλαζοαίματοι και στέμματα, σεϊχηδες και κόμισες… Εβίτα, Σοράγια, Μέριλιν… Σοφία Λόρεν, Ίνγκριντ Μπέργκμαν, Λίντα Κρίστιαν… Αντζελίνα, Κίντμαν και Θερόν…

«BVLGARI»… «Βούλγαρης»…  Ο Σωτήρης, Ηπειρώτης˙. Εγγονός του μαστρο – Κωνσταντή (πλανόδιου αργυροχόου σε χωριά και πανηγύρια των Τζουμέρκων), μοναχογιός (ο μόνος που επιβίωσε από έντεκα αδέλφια) του Γιωργή. Καλλαρύτες, που φύγαν’ στην Παραμυθιά. Και, μέσω Κέρκυρας…

PAUSE: η, για πολλούς, άγνωστη «πτυχή» – και δεν είναι διόλου υπερβολή: δίχως εκείνη την άγια διετία στο νησί, ίσως η ιστορία να γραφόταν διαφορετικά…

Ηπειρώτες και Κερκυραίοι Βούλγαρη προέρχονται απ’  το ίδιο «δέντρο»: τη γενεαλογία των Βουλγάρων πριγκίπων του Triballi, Στεφάνου Ελεάζαρ(ος) και Τερβέλ.Με τις συγκρούσεις Βουλγάρων – Βυζαντινών, ένα κομμάτι εγκαταστάθηκε στην Ήπειρο. Κι απ’ αυτό, ένα επιμέρους, μετακόμισε, 14^ο ή 15^ο αι., στο νησί.

ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1870. Το «αργαστήρι» του Γιωργή και του γιου του, του Σωτήρη, στην Παραμυθιά, έχουν δεχτεί φωτιά κι ατσάλι και οι τουρκο-λεηλασίες συνεχίζονται. Ο Γιώργης παίρνει απόφαση: «Πάμε, παιδί μου… Σ’ αυτόν τον τόπο η ζωή είναι αδύνατη. Ας βρούμε έναν άλλον, να ζήσουμε και να δουλέψουμε ήσυχα, σαν άνθρωποι…». Καλώς τους…

Η ΕΠΙΛΟΓΗ της Κέρκυρας δεν ήταν τυχαία. Δεδομένες σχέσεις με Καλαρρύτες εμπόρους απ’ τον 18^ο αι., συνολικότεροι δεσμοί (π.χ. αρχές 19^ου αι. μαρτυρείται πως το χωριό είχε «τον δικό του, μόνιμο γιατρό, έναν Κερκυραίο»), κυρίως, όμως…

ΗΔΗ, απ’ το 1821, την έκρηξη της επανάστασης σε Καλαρρύτες – Συρράκο και την άγρια καταδίωξή του ελληνικού στοιχείου απ’ τ’ οθωμανικό λεπίδι, πολλοί Καλαρρυτινοί βρήκαν διαφυγή στην Κέρκυρα. Όπως οι παραδοσιακές οικογένειες αργυροχρυσοχόων (χρυσικοί) των Παπαμόσχου και Παπαγεωργίου. Συνέχισαν την τέχνη τους εδώ, μεταλαμπάδευσαν τα μυστικά της, βοήθησαν στην καταγραφή της Κέρκυρας ως σημαντική εστία «της τέχνης του ασημιού» (ασημουργική).

Τ’ ΑΔΕΛΦΙΑ Παπαγεωργίου (Δημήτρης και Νικόλας) άφησαν εποχή για τα σφυρήλατα μεγάλα σκεύη τους. Ο δε Β. Παπαμόσχος, ειδικός στην τορνευτική του χρυσού και μαθητής του Καλαρρύτη πρωτομάστορα, Αθανασίου Τζημούρη, είδε την τέχνη του να διαιωνίζεται αξίως απ’ τους γιους του, Σπύρο και Νικόλαο.

Μ’ ΑΛΛΑ ΛΟΓΙΑ; Οι Βουλγαραίοι κόπιασαν σ’ έναν τόπο διττά οικείο. Και ως συνθήκες και ως τεχνίτες…

ΠΑΤΕΡΑΣ και γιος, αφίχθησαν τέλη του 1877. Και την άνοιξη (1878) εμφανίζονται ν’ ανοίγουν ένα μικρό εργαστήρι, που, σύμφωνα με την Inga Walton, βρισκόταν στο ισόγειο σπιτιού, στην… εξοχή, τότε, του San Rocco. «Μερικά από τα προϊόντα που κατασκεύαζαν, ήταν περιδέραια, βραχιόλια, πόρπες και ζώνες» γράφει ο (μελετητής του γενεαλογικού δέντρου των Bulgari), Glauco von Wunster.

ΤΟ ΙΔΙΟ έτος (1878), πλήρως ενταγμένος πια στην εντόπια Ηπειρωτική Κοινότητα, ο Σωτήρης παντρεύεται, την αγαπημένη του, Ελένη Βάσιου (1870-1940). Θέτοντας εδώ, στην Κέρκυρα, τα θεμέλια διαμόρφωσης μιας οικογένειας, απ’ την οποία οι δυο του γιοι (Κωνσταντίνος και Γιώργο) θα εκτίνασσαν (μετά το 1905) το «μέγεθος» του οίκου. 

ΚΥΡΙΩΣ, όμως, ο ρόλος του νησιού στην ιστορική οικονομία του «BVLGARI», αφορούσε εκείνη την καταλυτική, όπως αποδείχτηκε, γνωριμία του… Στην άκρη του νήματος, ο «ομότεχνος και ομόγλωσσός του (σ.σ. βλάχικα)» Δημήτρης / Τάκης Κρέμος (αλλού τον βρίσκουμε ως Παύλο), απ’ τη Νεβέσκα. Το σημερινό Νυμφαίο Φλώρινας, κατ’ εξοχήν κέντρο αργυροχυσοχοϊας της μακεδονικής γης απ’ τον 17^ο αι.

«Ο ΚΡΕΜΟΣ», γράφει η Αγγελική Πλάγου, «σπουδαίος αργυροχρυσοχόος, ήταν γαμπρός του επίσης γνωστού αργυροχρυσοχόου, Νικολάου Ιωαννίδη, ο οποίος έμεινε και μεγαλούργησε στα Ιωάννινα, αντίθετα από τον Κρέμο, που είχε εγκατασταθεί και δημιουργηθεί στην Ιταλία, αλλά έκανε και αρκετά ταξίδια στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στα Ιόνια Νησιά. Όταν, λοιπόν, σε ένα από αυτά, γνώρισε το Βούλγαρη, διέκρινε στο νεαρό τότε Σωτήρη έναν άξιο συνεργάτη…».

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ εξακριβωμένο εάν οι δυο τους, συνεταιρίστηκαν και στο νησί. Δεδομένα, ωστόσο, ο Κρέμος υπήρξε ο άνθρωπος, που «έψησε» τον νεαρό Καλαρρυτινό να αφήσει την Κέρκυρα και να δοκιμάσει, μαζί του, την τύχη του στην Ιταλία. Όπως κι έγινε, τέλη του 1880…

ΜΕΣΩ Μπρίντιζι, έφθασαν Νεάπολη. Άνοιξαν ένα μικρό μαγαζί στην Piazza dei Martiri κι αφού, λίγο μετά, το είδαν -για αδιευκρίνιστη αιτία- να πυρπολείται, πήγαν Ρώμη. Απένταρος, δούλεψε ως υπαίθριος πωλητής μπροστά απ’ τη Γαλλική Ακαδημία. Ώσπου τον «είδε» ένας επιχειρηματίας, Έλληνας. Του έδωσε μια γωνία στη βιτρίνα του, στη Via Sistin.

ΤΑ ΦΤΙΑΣΙΔΙΑ του Βούλγαρη θαμπώνουν. Το ’84 μπορεί, πλέον, να νοικιάσει ένα κατάστημα στη «Via Condotti», αρ. 28. Και το 1905 (έχοντας ανοίξει ήδη άλλα τέσσερα καταστήματα), αγοράζει το –εμβληματικό και πάντα ακμαίο- κτίριο, στον αρ.10. Η αυτοκρατορία μόλις άρχιζε…

Το σπάνιο κειμήλιο

ΣΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ του Βρετανικού Μουσείου εντοπίστηκε περίτεχνο κόσμημα κεφαλής, από κράμα αργύρου, το οποίο αποδίδεται στον Γεώργιο Βούλγαρη – κατά τεκμήριο απ’ τα παλαιότερα κομμάτια της οικογενειακής συλλογής. Εκτίμηση; Μεταξύ 1870 και 1890 (ο Γεώργιος «έφυγε» το 1889), Κέρκυρα! Αν δεν το ‘φεραν απ’ την Παραμυθιά, το έφτιαξαν εδώ.

ΤΟ ΚΟΣΜΗΜΑ (41 x 6,5 cm.), δωρεά Harry Hodgkinson, αποτελείται από σειρά 12 (6+6) τετράγωνων πλακών. Καθεμιά φέρει στην κορυφή ένα πουλί, ενώ απ’ το κάτω μέρος κρέμονται (πέντε) φύλλα, (δύο) κυκλικά μενταγιόν και (μία) μάσκα λιονταριού.

ΟΙ ΔΥΟ εξάδες πλακών συνδέονται, στο μέσον, με χαλύβδινη πλάκα – ασπίδα. Ενώ στη μία άκρη της σύνθεσης δεσπόζει καδένα, που έκλεινε σε άγκιστρο του άλλου άκρους. Κατά την περιγραφή, πιθανόν να πρόκειται για νυφικό διάδημα, με στοιχεία απ’ την ηπειρωτική λαϊκή παράδοση.