Τα 15 trivia του… εορτάζοντος βουνού!

Όσα (δεν) ξέρετε για το όρος «του Παντοκρατόρου», που από σήμερα και μέχρι της Μεταμορφώσεως, εξελίσσεται σ’ επίκεντρο της θρησκευτικής (και όχι μόνο) πίστης των Κερκυραίων.

Επιμέλεια: Ηλίας Αλεξόπουλος

1. Βρίσκεται στο Β.Α. άκρο του νησιού και καταλήγει, προς ανατολάς, στο Στενό της Κέρκυρας. Οι διάφορες πηγές του δίνουν διαφορετικό top υψόμετρο: 906, 911, 914, 917 μ. Πού συμφωνούν όλες; Στη συγκλονιστική θέα απ’ την κορυφή. Διακρίνεται όλο το νησί, δυτικά μεγάλο τμήμα των αλβανικών ακτών, και ανατολικά έως το ακρωτήριο του Δράστη και τα Διαπόντια Νησιά. Συν την ενδιάμεση μαγεία, φύση και ουρανός, αν επιλέξεις την πεζοπορία. Κορυφαία ώρα; Οικεία εκτίμηση, κατά την ανατολή του ήλιου.

2. Στην αρχαιότητα, το ονόμαζαν «Ιστώνη». Το σώζει ο Θουκυδίδης, στα «Κερκυραϊκά» του («Ιστορίαι»). Στο Βιβλίο Γ’ σημειώνει πως «αναβάντες ες όρος την Ιστώνην» (ομώνυμη και η κάτω περιφέρεια), κατέφυγαν οι αριστοκρατικοί, κατά τον εμφύλιο του 427 π.Χ. (vs δημοκρατικοί). Έκαναν το όρος ορμητήριο και «οικοδόμησαν τείχος». Ενώ στο Βιβλίο Δ’ προσθέτει την εκστρατεία Ευρυμέδοντα και Σοφοκλή «εναντίον εκείνων των Κερκυραίων πού ήσαν εγκατεστημένοι επάνω στο όρος την Ιστώνη…»

3. Κάποιοι μελετητές έχουν υποστηρίξει ότι η Ιστώνη δεν αντιστοιχούσε σε όλο τον σημερινό Παντοκράτορα, αλλά μόνο στο Β.Α. κομμάτι του. Πάντως, Ι. Σαρρής (1906) το απορρίπτει ρητά, λέγοντας ότι η Ιστώνη αντιστοιχούσε σε «άπαν το όρος», συμπεριλαμβανομένης της Β.Δ. κορυφής του: το γνωστό μας, «Στραβοσκιάδι», η δεύτερη ψηλότερη (849 μ.) μετά την κορυφή του Παντοκράτορα. Οι αμέσως επόμενες ψηλότερες κορυφές του όρους; Η Βίγλα (782 μ.) και η Τσούκα (619 μ.).

4. Κάποιοι μελετητές έχουν ταυτίσει τον Παντοκράτορα με το «Μελίτειον Όρος», το οποίο αναφέρει ο Απολλώνιος ο Ρόδιος στα «Αργοναυτικά» του. Χαρακτηριστική περίπτωση ο Νικόλαος Λωρέντης, στη «Γεωγραφία» του (Βιέννη, 1838): «… το επί της νήσου Κερκύρας Μελίτειον όρον, τανύν Παντοκράτορας, έχον 1800 ποδών ύψος». Άλλοι, πάλι, στο Μελίτειο έχουν «δει» το βουνό των Αγ. Δέκα ή του Αγ. Ματθαίου (όπου, κατ’ ένα θρύλο, έγινε κι ο γάμος Ιάσωνα – Μήδειας / εξ ου και «Γαμήλιον Όρος») κ.λπ.

5. Το σημερινό του όνομα (Παντοκράτωρ) καθιερώθηκε, απ’ το β’ μισό του 14ου αιώνα, κατά την περίοδο, δηλαδή, των Ανδηγαυών, προς τιμήν της ομώνυμης μονής (Υψηλού Παντοκράτορα) που χτίστηκε στην κορυφή. Τούτη, κατά το σωζόμενο, σε περγαμηνή, ιδρυτικό της, ανεγέρθη «το 6.866 από κτίσεως κόσμου» ή, άλλως, το 1347, απ’ τους κατοίκους 23 χωριών του Όρους, με αφορμή, θρυλείται, την ανακάλυψη εκεί μαρμάρινης στήλης με ανάγλυφη παράσταση της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.

6. Το βουνό σχηματίστηκε στο βυθό της αρχαία θάλασσας της Τηθύος, πριν, εκτιμάται, από 40 – 50 εκατομμύρια έτη. Εν συνεχεία, πριν από περίπου 20 εκατ. χρόνια, λόγω γεωλογικών ανακατατάξεων, ξεπήδησε η (γεωλογικά συνδεόμενη) οροσειρά της Πίνδου και ο Παντοκράτορας ως, αρχικά, ένα μικρό νησάκι. Ώσπου, πριν από 10 εκατ. χρόνια, μετά από νέες γεωλογικές ανακατατάξεις, αναδύθηκε εκ θαλάσσης ολόκληρο το νησί της Κέρκυρας, με τον Παντοκράτορα, πλέον, να υψώνεται ως όρος.

7. Η… μητέρα του, θάλασσα της Τηθύος, υπήρξε μια μεγάλη κεντρική θάλασσα, που, απ’ το παλαιοζωικό μέχρι και την τριτογενή περίοδο, εκτεινόταν μεταξύ Ευρασιατικής και Αφρικανικής ηπείρου (Gondwana). Πήρε τ’ όνομά της απ’ την αρχαία ελληνική, ωκεάνια θεότητα (Τηθύς) και σημερινά της απότοκα είναι η Μεσόγειος και η Ερυθρά Θάλασσα. Όλο αυτό το γεωλογικό διάστημα (600 εκατ. χρόνια) η Τηθύς παρέμεινε μία μακρόστενη θάλασσα, που ένωνε τους δύο, τότε, μεγάλους ωκεανούς της Γης.

8. Κατά τους γεωλογικούς χάρτες του Dr. E. Λ. Λέκκα, αποτελείται από ανθρακικούς σχηματισμούς της Ιονίου Ενότητας – κατά το πλείστον, σχηματισμοί ηλικίας Λιασίου Ανωτέρου Ηωκαίνου. Ειδικότερα (για… τους μυημένους) στη βάση απαντώνται ασβεστολιθικοί σχηματισμοί (κυρίως άστρωτοι και δολομιτικοί ασβεστόλιθοι και σχηματισμοί σχιστόλιθων – ασβεστόλιθων με εναλλαγές πλακωδών ασβεστόλιθων και μαργών). Ενώ ανατολικά, προς Βίγλα, απαντώνται σχηματισμοί από λεπτοπλακώδεις ασβεστόλιθους.

9. Εντυπωσιακό θέαμα, το σύμπλεγμα των περίφημων Δολίνων του (κοιλωματικοί σχηματισμοί σε σχήμα λεκάνης, με κυκλικό ή ελλειπτικό σχήμα). Σημάδια του μακρινού παρελθόντος, μέσω (χοντρικά) της εξής διαδικασίας χιλιετών: επί των (καρστικών) πετρωμάτων του όρους, συσσωρεύτηκε νερό (βλ. χιόνια τελευταίων παγετωνικών περιόδων). Αυτό εισχώρησε στο υπέδαφος και «τρώγοντας» εσωτερικά το βουνό, δημιούργησε σπήλαια, που σταδιακά κατέρρευσαν δημιουργώντας στην επιφάνεια Δολίνες.

10. Παλαιότερα, το βορινό του τμήμα μαρτυρείται κατάφυτο από δρυοδάση, που αποψιλώθηκαν χάριν της ναυπηγικής ξυλείας (κατασκευή πλοίων). Η διαδικασία σημειώνεται ήδη απ’ τα (π.Χ.) ρωμαϊκά χρόνια, κορυφώθηκε επί Ενετοκρατίας και ολοκληρώθηκε απ’ τους Γάλλους (αρχές 19ου αι.). Ξεχωριστή παραμένει η παρουσία σπάνιας χλωρίδας με ενδημικά της δυτικής Ελλάδος και της Νότιας Αλβανίας. Υπάρχουν φρύγανα και μεσογειακή μακία, ενώ φύεται, μεταξύ άλλων, το αξιόλογο φυτό Silene Ungeri.

11. Αποτελεί το φυσικό χώρισμα του νησιωτικού βορρά σε δύο «κομμάτια»: την περιοχή Όρους, στα ανατολικά και την περιοχή Γύρου (ή, κορφιάτικα, «τ’ Αγύρου»), στα δυτικά, που ονομάζεται έτσι, επειδή, λέει, η διέλευση / θέση των χωριών της, ζητεί να κάνεις / σχηματίζει νοητό κύκλο (γύρο). Διοικητικά, πάντως, κατά το διάταγμα του 1865 (πρώτο «ελληνικό»), Όρος και Γύρος αποτελούσαν ενιαία επαρχία, με έξι Δήμους (Απηλιωτών, Ακρολοφιτών, Ιστωναίων, Αμφιπαγητών, Κασσωπαίων και Διαποντίων).

12. Ανεβαίνοντας προς τη Μονή, το τελευταίο «ζωντανό» χωριό (πλην δηλ. του Περάματος των… μηδέν κατοίκων – απογραφή 2011) είναι, σε υψόμετρο 680 μ., ο Στρινύλας (μαζί με Πέραμα / 700 μ., Πετάλεια / 650 μ., Δροσερή / 570 μ. κι Ερίβα / 480 μ. αποτελούν την κοινότητα Πετάλειας του Δήμου Θιναλίων). Απέχει 5,2 χλμ. από την κορυφή κι εκτιμάται πως ονοματίστηκε απ’ το αρχαίο «στρηνής» (= τραχύς), λόγω της αφθονίας σε σκληρές πέτρες, απ’ τις οποίες χτίστηκαν και τα παραδοσιακά σπίτια του χωριού.

13. Ειδικής αναφοράς χρήζει, το, επί του ορεινού όγκου «του Παντοκρατόρου», ύψωμα του παλαιού «Κοράκιου Όρους». Με 600+ μ. υψόμετρο, ονοματισμένο απ’ τις… κορακοφωλιές των απότομων γκρεμών, κατάφυτο (ελιές και πουρνάρια), απ’ τα ωραιότερα παρατηρητήρια του τόπου, με σημεία αναφοράς το «Μελισσούδι». Στις παρυφές, με τα κρυστάλλινα νερά (info Ν.Α., στις «Βρύσες» με την περίφημη πηγή «Dureta»). Το «Κοράκιο» θεωρείται πως, με παραφθορά, ονομάτισε το χωριό Σωκράκι.

14. Αποτελεί τη βάση των τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών κεραιών εθνικής και περιφερειακής εμβέλειας. Το κέντρο εκπομπής του Παντοκράτορα καλύπτει σχεδόν όλο το νομό Κέρκυρας (με συμπληρωματικά κέντρα, για το βόρειο και το νότιο τμήμα του νησιού, αυτά σε Ρόδα και Παλαιοκαστρίτσα), καθώς και το νομό Θεσπρωτίας. Μερικώς (κυρίως, Πάργα) το νομό Πρεβέζης, ενώ ικανοποιητική λήψη έχει αναφερθεί και σε Ιωάννινα, Λευκάδα, Κεφαλονιά, νότια αλβανικά παράλια (π.χ. Αγ. Σαράντα), ακόμη και στο Λέτσε.

15. Τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί –οργανωμένα, πια- σε must για τους φίλους πεζοπορίας, ορεινού τρεξίματος, mountain bike, ακόμη και των… jeep adventures (μοναδική off road διαδρομή). Από βορρά, οι κύριοι «δρόμοι» προς την κορυφή, είναι μέσω Σινιών (Πόρτα) ή Παλαιάς Περίθειας (για τους λίγο παραέξω, άφιξη εκεί μέσω μονοπατιού κοντά στην παραλία του Ύψου). Ενώ το κυνηγετικό περίπτερο (κιόσκι) λίγο πριν, μαρτυρεί την περιοχή ως αναφορά κι αυτού του… σπορ (μπεκάτσας, πέρδικας κ.ά.)