Λίγες σκέψεις για το «Η Μνήμη είναι η Υπηρέτρια»

Παρακολουθώντας την τελευταία φετινή παράσταση του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.Κ., μια Δευτέρα, στο ΜοnRepos.

Γράφει ο Άκης Παυλογιάννης

Δρ. Ιστορίας του Αθλητισμού / Μέλος ΕΔΙΠ Ιονίου Πανεπιστημίου.

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ την εξαιρετική παράσταση «Η μνήμη είναι η υπηρέτρια», του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κέρκυρας, αυτή η παρεξηγημένη και υποτιμημένη μνήμη, έστω και έμμεσα, έρχεται στο προσκήνιο ως μια νέα σημαντική ιστορική και πολιτισμική συνθήκη, ως παράγοντας που υπερβαίνει τα ίδια τα υποκείμενα.

Ο ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ λόγος του υπέροχου κειμένου μετέρχεται των αναμνησιακών λειτουργιών, που με κέντρο την εμπειρία αναφέρονται στον τρόπο που τα μέλη της τοπικής κοινότητας και των ομάδων της θυμούνται γεγονότα του παρελθόντος (συλλογική μνήμη), αλλά και των παραδόσεων και των αντιλήψεων που μεταδίδονται μέσω των τελετουργιών και άλλων πρακτικών και κυριαρχούν στο εσωτερικό μιας κοινωνικής ομάδας (πολιτισμική μνήμη). Παράλληλα, ενσωματώνει τη «μεταμνήμη» – την οικειοποίηση γεγονότων που δεν έχουν βιωθεί, αλλά έχουν μεταφερθεί με πειστικό τρόπο από γνωστά ή συγγενικά πρόσωπα – όχι, όμως, ως μέρος μιας εσωτερικής διεργασίας, αλλά στο πλαίσιο των κυρίαρχων πολιτισμικών πρακτικών.

Η «ΜΝΗΜΗ» προσαρμόζεται στις ποικίλες προεκτάσεις των σύγχρονων δεδομένων, κληρονομείται ως χρέος στις σταθερές αξίες του παρελθόντος, μεταβιβάζεται μέσα από αφηγήσεις, τελετές, χώρους, μνημεία, σύμβολα, θεσμούς και εκ των πραγμάτων καταλαμβάνει σημαντικό τμήμα του δημόσιου χώρου και του αντίστοιχου προσωπικού ενδιαφέροντος. Κινείται με αφάνταστη άνεση μεταξύ των ελίτ και των «από κάτω ιστοριών» της τοπικής κοινωνίας και βέβαια μεταφέρει ασυνείδητα ως αλήθεια την ερμηνεία της.

Ο ΛΟΓΟΣ της «μνήμης» είναι γοητευτικός και ελκυστικός, αλλά παράλληλα είναι γεμάτος αντιφατικών συναισθημάτων και καταστάσεων. Περιέχει τη νοσταλγία και μαζί ή ξεχωριστά την απώλεια, το απωθημένο, το τραύμα, το πένθος. Η «μνήμη» δεν μπορεί να παραδοθεί στους επόμενους χωρίς το κοινωνικό και πολιτισμικό της πλαίσιο. Ο διαμεσολαβητής δεν μπορεί να είναι ουδέτερος, συχνά δεν μπορεί να είναι ψύχραιμός ή και ανιδιοτελής.

ΩΣΤΟΣΟ, η μνήμη είναι μαγική και γίνεται θεϊκή όταν συναντά την τέχνη και χαρισματικούς ανθρώπους. Μετατρέπεται σε ιδιότυπη προσωπική επαναστατική πράξη στο βαθμό που φέρνει τους αδικημένους, τους ηττημένους, τους καταπιεσμένους, τους αληθινούς απέναντι στους υποτιθέμενους ισχυρούς και νικητές. Γίνεται το μέσο για να αντιπαλέψουν οι άνθρωποι τη λήθη ή τη σιωπή τους, να αποφασίσουν πώς θα τις διαχειριστούν, πώς θα λύσουν τις διαφορές τους με τον εαυτό τους και με τους άλλους.

«Η ΜΝΗΜΗ είναι η υπηρέτρια» δεν ήταν μόνο μια εξαιρετική παράσταση, αλλά και μια νέα πρόταση προσέγγισης και αφήγησης της αλήθειας μας. Συγχαρητήρια σε όλες και όλους.