Ι. Μποτετζάγιας: «Πλαστικό: Να (μην) το ρίξεις στην ανακύκλωση»;

Γράφει ο Ιωσήφ Μποτετζάγιας (Πανεπιστήμιο Αιγαίου – Καθηγητής Τμήματος Περιβάλλοντος)

To 2019, στην Ελλάδα παράξαμε λίγο πάνω από μισό τόνο αστικά απόβλητα ο καθένας (525 κιλά για την ακρίβεια). Μια αύξηση σχεδόν 15% σε σχέση με το 2005, ενώ ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος παρέμεινε σταθερός (στα 442 κιλά ανά άτομο). Δεδομένου λοιπόν ότι χρόνο με το χρόνο τα απόβλητά μας αυξάνονται και οι εκκλήσεις για μείωση και επαναχρησιμοποίηση των υλικών φαίνεται ότι απευθύνονται σε «ώτα μη ακουόντων», το μόνο που μένει να κάνουμε είναι να ανακυκλώσουμε αυτά τα απόβλητα.

Με την ανακύκλωση αφενός εξαλείφουμε την ανάγκη (και τις κοινωνικές αντιδράσεις) για δημιουργία (νέων) χώρων ταφής και αφετέρου ανακτούμε πολύτιμες πρώτες ύλες που μπορούμε να ξαναχρησιμοποιήσουμε. Ακόμα και αν κάποιος δεν ενδιαφέρεται για την προστασία του περιβάλλοντος, ίσως τον ενδιαφέρει ότι η παραγωγή ενός προϊόντος από ανακυκλωμένο αλουμίνιο χρειάζεται 90% λιγότερη ενέργεια για την παραγωγή του και κοστίζει 20-30% φθηνότερα στην αγορά του από το παρθένο (νέο) αλουμίνιο. Αν ο ακροατής σας, έχει και περιβαλλοντικές ευαισθησίες θα ενθουσιαστεί αν μάθει ότι η παραγωγή αλουμινίου μέσω της ανακύκλωσης έχει και 26% περίπου λιγότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (ενός από τα βασικά αέρια που συμβάλουν στην κλιματική αλλαγή).

Όπως ίσως φαντάζεστε, στην Ελλάδα είμαστε από τους ουραγούς στην ανακύκλωση απορριμμάτων. Το 2019, ενώ στην ΕΕ ανακυκλωνόταν σχεδόν τα μισά απόβλητα (48%), η χώρα μας ανακύκλωνε μόλις το 21%, 4η από το τέλος. Αυτό το χαμηλό ποσοστό δεν οφείλεται μόνο στο ότι για πολλούς από εμάς δεν έχει γίνει συνήθεια/κατανοητό ότι το πλαστικό, το αλουμίνιο, το γυαλί, πάει στον κάδο ανακύκλωσης και όχι στα κοινά σκουπίδια.

Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ), την εταιρεία που διαχειρίζεται το γνωστό σε όλους μας «μπλε κάδο», 40 έως 50% (ή και περισσότερο) των απορριμμάτων που μπαίνουν στον κάδο ανακύκλωσης εν τέλει καταλήγει στα κοινά σκουπίδια.

Οι λόγοι για αυτό είναι πολλοί. H ανθρώπινη ηλιθιότητα (έχω δει τα αποφάγια από κοτόπουλο κρασάτο πεταμένα σε μπλε κάδο στο κέντρο της Κέρκυρας!) και η διαχειριστική ανικανότητα (μπορείτε να φανταστείτε πόσο μπορεί να «ανακυκλωθεί» είναι το χαρτί των μονίμως ανοιχτών μπλε κάδων της πόλης μας μετά από μια νεροποντή), είναι μόνο 2 από αυτούς.

Ο σημαντικότερος λόγος, όμως, είναι ότι οι περισσότεροι από εμάς αγνοούμε ποιες συσκευασίες μπορούν πράγματι να ανακυκλωθούν. Η άγνοιά μας συνεχίζεται και επιτείνεται από την πληθώρα των σημάτων που βλέπουμε πάνω στις συσκευασίες, αλλά πότε κανείς δεν μπήκε στο κόπο να μας εξηγήσει (μέσω ενός τηλεοπτικού μηνύματος κοινωνικής ευαισθητοποίησης/ενημέρωσης ίσως; ) τι ακριβώς σημαίνουν.

Για του λόγου το αληθές ακολουθεί σύντομο quiz: ποιο από τα κάτωθι 2 σύμβολα σημαίνει ότι το προϊόν ή η συσκευασία είναι ανακυκλώσιμη; Το πάνω, το κάτω ή και τα 2;

Σωστή απάντηση: το αριστερά (τα τρία βέλη). Το δεξιά (γνωστό και ως «πράσινη κουκίδα», green dot) σημαίνει ότι η εταιρία που παράγει το συγκεκριμένο προϊόν συνεισφέρει οικονομικά σε προγράμματα ανακύκλωσης, όχι ότι αυτό καθαυτό το προϊόν μπορεί να/θα ανακυκλωθεί.

Αν δεν βρήκατε τη σωστή απάντηση, μην αισθάνεστε άσχημα! Σε σχετική έρευνα το 2019, μόνο 1 στους 10 Έλληνες απάντησε σωστά (9,4% για την ακρίβεια) για το τι είναι το Green Dot:  52% πίστευαν πως το σήμα συμβολίζει την ανακυκλωσιμότητα της συσκευασίας, 12,5% ότι η συσκευασία είναι από ανακυκλωμένο υλικό και 26% ότι είναι όλα τα παραπάνω.

Τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα με το πλαστικό, τη μεγαλύτερη μάστιγα από όλα τα απορρίμματά μας, αφού αν δεν ανακυκλωθεί χρειάζεται αιώνες για να «διαλυθεί» στη φύση και ακόμα και τότε αφήνουν υπολείμματα που καταλήγουν στην τροφική αλυσίδα. Αν κοιτάξετε τα προϊόντα που περιέχουν πλαστικό θα δείτε ένα από αυτά τα σήματα:

Ώρα για το δεύτερο quiz μας: Ποιο από αυτά τα πλαστικά ανακυκλώνονται, δηλαδή μπορούν να μας δώσουν πλαστικό της ίδιας κατηγορίας/ποιότητας;

Απάντηση: κατά κύριο λόγο οι κατηγορίες 1 & 2, με απλά λόγια το πλαστικό που χρησιμοποιείται στα μπουκάλια νερού, αναψυκτικών και μαγειρικού λαδιού (κατηγορία 1) και στη συσκευασία απορρυπαντικών, υγρά πιάτων, καπάκια κ.ά. (κατηγορία 2). Οι υπόλοιπες κατηγορίες πλαστικών είτε δεν ανακυκλώνονται καθόλου είτε ανακυκλώνονται πολύ δύσκολα και πολύ σπάνια άρα ακόμα και αν τα βάλετε στον μπλε κάδο υπάρχει πιθανότητα να καταλήξουν μαζί με τα κοινά σκουπίδια.  

Συνεπώς, την επόμενη φορά που θα θελήσετε να πετάξετε κάτι στον μπλε κάδο ψάξτε γι’ αυτές τις λεπτομέρειες στο αντικείμενο: ίσως το συγκεκριμένο πλαστικό που χρησιμοποίησες να μην ανακυκλώνεται. Σήμερα, σε παγκόσμιο επίπεδο, ανακυκλώνουμε μόλις το 9% του πλαστικού που παράγουμε. Και παράγουμε πολύ πλαστικό: 400 εκατομμύρια τόνους το 2019, και θα φτάσουμε στο 1 δισεκατομμύριο τόνους το 2050.

Επομένως, αν νοιάζεσαι πραγματικά για τον πλανήτη (αλλά και για τη δική σου υγεία) καθώς μικροπλαστικά έχουν ανιχνευθεί έως και στο μητρικό γάλα!), κάνε κάτι απλό και ουσιαστικό: επέλεξε να χρησιμοποιείς όσο το δυνατόν λιγότερο πλαστικό!

Υ.Γ. Δείτε 2 εξαιρετικούς οδηγούς για το τι προϊόντα και πού μπορούμε να τα απορρίπτουμε/ανακυκλώνουμε από τον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης και από το WWF Ελλάς Εταιρεία

https://wwfeu.awsassets.panda.org/downloads/recycling_guide_vol_3.pdf

Εξίσου σημαντικοί λόγοι είναι ο τρόπος διαχείρισης σχεδιασμού και οι παρανοήσεις και εκείνων ακόμα των πολιτών που θέλουν να ανακυκλώσουν.

Municipal waste treatment https://www.cewep.eu/municipal-waste-treatment-2019/

https://www.climate-kic.org/insights/large-material-and-economic-value-is-lost-in-the-way-europe-manages-its-end-of-life-materials/

https://www.kathimerini.gr/society/561625927/mple-kadoi-chomateri-aneythynotitas/